مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

زمینه و هدف: سوء‌هاضمهٔ عملکردی از اختلالات روان‌تنی گوارشی شایع است که بر کیفیت زندگی بیماران تأثیر می‌گذارد. پژوهش حاضر با هدف مقایسهٔ اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی و درمان شناختی-رفتاری بر بهبود نظم‌جویی شناختی هیجان و کاهش علائم این بیماران صورت گرفت.
روش‌بررسی: این پژوهش نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با دو گروه آزمایش بود. این پژوهش در تابستان و پاییز سال ۱۳۹۶ در مشهد انجام شد. افراد نمونه در مطالعه سی بیمار ۱۸تا۵۵ساله‌ای بودند که به درمانگاه گوارش بیمارستان قائم شهر مشهد مراجعه کرده بودند و پس از معاینه و آندوسکوپی تشخیص بیماری برای آن‌ها داده شد. سپس به‌طور تصادفی در یکی از دو گروه آزمایش قرار گرفتند. هر دو روش شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی و درمان شناختی-رفتاری در هشت جلسه و هر جلسه به‌‌مدت ۱۲۰دقیقه اجرا شد. پرسشنامهٔ تنظیم شناختی هیجان (گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۲) و شاخص نیپن برای ارزیابی علائم سوء‌هاضمهٔ عملکردی (تالی و همکاران، ۱۹۹۹) در سه مرحلۀ مذکور به ‌کار رفت. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه‌‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۲ تجزیه‌ و‌تحلیل شد. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: عامل درون‌گروهی (زمان)، عامل بین‌گروهی و اثر متقابل زمان * گروه برای متغیرهای سوءهاضمۀ عملکردی و تنظیم شناختی هیجان (راهبردهای مثبت و منفی) معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). در گروه ذهن‌آگاهی درمقایسه با گروه درمان شناختی-رفتاری، میانگین نمرات سوء‌هاضمۀ عملکردی با راهبردهای منفی تنظیم هیجان و همچنین راهبردهای مثبت تنظیم هیجان، در طی زمان به‌ترتیب کاهش و افزایش چشمگیری داشت؛ همچنین در میانگین متغیرهای مذکور بین پیش‌آزمون با پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۰۱>p). تفاوت معناداری نیز بین پس‌آزمون با پیگیری در متغیرهای مذکور مشاهده شد که حاکی از ماندگارنبودن اثرات مداخله در مرحلۀ پیگیری بود (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: برمبنای نتایج مطالعه، شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی در کاهش علائم بیماری و بهبود تنظیم شناختی هیجان در بیماران مبتلا به سوء‌هاضمهٔ عملکردی، اثربخش‌تر از درمان شناختی-رفتاری است.