مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: مفهوم خودناتوان‌سازی تحصیلی به‌عنوان آسیبی روان‌شناختی شایع در میان فراگیران نظام‌های آموزشی مدنظر است. این پژوهش با هدف ارائۀ مدل تبیین خودناتوان‌سازی تحصیلی براساس سبک‌های اسنادی با نقش میانجی خودتنظیمی هیجانی و جهت‌گیری اهداف پیشرفت دانش‌آموزان انجام گرفت.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی با استفاده از مدل معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری را تمامی دانش‌آموزان دختر و پسر شاهد و ایثارگر مقطع (دوره) دوم متوسطه در مدارس شاهد شهر یاسوج در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ تشکیل دادند که به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند. نمونهٔ پژوهش ۲۸۰ نفر از دانش‌آموزان بودند که با رضایت آگاهانه به سؤالات پرسش‌نامه‌ها پاسخ دادند. تعدادی از پاسخ‌نامه‌ها به‌علت داده‌های پرت یا تکمیل‌نبودن پرسش‌نامه‌ها کنار گذاشته شدند و درمجموع داده‌های ۲۵۹ نفر تحلیل شد. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس خودناتوان‌سازی تحصیلی (شوینگر و استینسمر-پلستر، ۲۰۱۱)، پرسش‌نامهٔ سبک‌‌های اسنادی (پترسون و همکاران، ۱۹۸۲)، پرسش‌نامهٔ راهبردهای انگیزشی برای یادگیری (بوفارد و همکاران، ۱۹۹۵) و پرسش‌نامهٔ هدف پیشرفت (الیوت و مک‌گریگور، ۲۰۰۱) بود. داده‌ها با ضریب همبستگی پیرسون و مدل‌سازی معادلات ساختاری در سطح خطای ۰٫۰۵ در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۳ و AMOS نسخهٔ ۲۴ تجزیه‌و‌تحلیل شد.
یافته‌ها: اثر مستقیم سبک‌های اسنادی بر خودناتوان‌سازی تحصیلی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۳-=β) و بر جهت‌گیری اهداف پیشرفت (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۳۹=β) و بر خودتنظیمی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۴۴=β‌) معنادار بود. اثرهای مستقیم جهت‌گیری اهداف پیشرفت (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۰-=β‌) و خودتنظیمی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۳-=β‌) بر خودناتوان‌سازی تحصیلی معنادار بود. اثر غیرمستقیم سبک‌های اسنادی به‌واسطهٔ جهت‌گیری اهداف پیشرفت (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۰۷۸-=β‌) و اثر غیرمستقیم سبک‌های اسنادی به‌واسطهٔ خودتنظیمی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۱۰-=β‌) بر خودناتوان‌سازی معنادار بود. به‌علاوه مدل مفروض پژوهش با داده‌های گردآوری‌شده برازش مطلوبی داشت (۰٫۰۲۵=RMSEA، ۰٫۹۸=GFI، ۰٫۹۸=NFI، ۰٫۹۹=CFI، ۱٫۱۵=x²/df).
نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش، سبک‌های اسنادی با نقش میانجی خودتنظیمی و جهت‌گیری اهداف پیشرفت می‌تواند مدل مطلوبی برای تبیین خودناتوان‌سازی تحصیلی باشد و بر این اساس می‌توان برای بهبود عملکرد دانش‌آموزان اقدام کرد.