چکیده
زمینه و هدف: تولد کودکی دارای ناتوانی می‌تواند فشار روانی زیادی بر افراد خانواده به‌خصوص مادر داشته باشد. مشارکت والدین در برنامهٔ درمانی، این آشفتگی را کاهش می‌دهد؛ لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی برنامهٔ واقعیت‌درمانی بر بهزیستی روان‌شناختی و تنظیم شناختی هیجان و روابط بین‌فردی مادران کودکان با ناتوانی‌های تحولی انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را همهٔ مادران کودکان با ناتوانی‌های تحولی تشکیل دادند که در سال ۱۳۹۷-۹۸ در شهر سقز زندگی کردند. از بین داوطلبان واجد شرایط تعداد سی نفر وارد مطالعه شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه پانزده‌نفرهٔ آزمایش و گواه قرار گرفتند. گروه آزمایش هشت جلسهٔ دوساعته برنامهٔ آموزشی واقعیت‌درمانی را دریافت کرد؛ اما برای گروه گواه هیچ مداخله‌ای ارائه نشد. داده‌ها با استفاده از مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف (بازبینی شده ریف، ۱۹۹۵)، پرسش‌نامهٔ تنظیم شناختی هیجان (گرانفسکی و کرایج، ۲۰۰۶) و پرسش‌نامهٔ روابط بین‌فردی (II-32 بارخام، ۱۹۹۶) قبل و بعد از اجرای برنامهٔ واقعیت‌درمانی جمع‌آوری شد. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های آماری به‌روش تحلیل کوواریانس تک‌متغیره و با نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد، اثر واقعیت‌درمانی در ارتقای بهزیستی روان‌شناختی (۰٫۰۱۲=p)، تنظیم شناختی هیجان شامل راهکارهای سازش‌یافته (۰٫۰۰۲=p) و راهکارهای سازش‌نیافته (۰٫۰۰۳=p) و روابط بین‌فردی (۰٫۰۰۲=p) مادران کودکان با ناتوانی‌های تحولی معنادار است.
نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از پژوهش مشخص کرد، برنامهٔ واقعیت‌درمانی بر بهزیستی روان‌شناختی و تنظیم شناختی هیجان و روابط بین‌فردی مادران کودکان با ناتوانی‌های تحولی مؤثر است؛ ازاین‌رو می‌توان از این برنامه برای توانمند‌سازی مادران کودکان با ناتوانی‌های تحولی استفاده کرد.