مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

رقیه علیزاده, حمید وطن خواه

چکیده
زمینه و هدف: رویکردهای درمانی فعلی برای حمایت از والدین کودکان اوتیسم عمدتاً بر آموزش روانی و مهارت‌ها تمرکز دارند و تعداد کمی از آن‌ها بر تقویت روابط میان والدین و فرزندان متمرکز هستند؛ در‌این‌راستا پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی مداخلهٔ جدید مبتنی‌بر مدل لذت‌افزایی بر عواطف مثبت-منفی و رضایت والدینی و رابطهٔ کودک-والد در مادران کودکان اوتیسم انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی از نوع طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با دو گروه آزمایش و گواه بود. جامعهٔ آماری را همهٔ مادران دارای فرزند مبتلا به اختلال اوتیسم مراجعه‌کننده به مدارس استثنایی و مؤسسات توان‌بخشی شهرستان اسلام‌شهر در سه ماه دوم سال ۱۴۰۱ تشکیل دادند. از بین آن‌ها سی نفر داوطلب واجد شرایط به‌صورت دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌تصادف در گروه‌های آزمایش و گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. ابزارهای گردآوری داده‌ها مقیاس ارزیابی عاطفهٔ مثبت-منفی (واتسون و همکاران، ۱۹۸۸) و مقیاس رضایت والدینی کانزاس (جمز و همکاران، ۱۹۸۵) و مقیاس رابطهٔ کودک-والد (دریسکول و پیانتا، ۱۹۹۲) بود. برای گروه آزمایش برنامهٔ مداخلهٔ مبتنی‌بر مدل لذت‌افزایی در ده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای به‌طور هفتگی اجرا شد. تحلیل داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس صورت گرفت.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد، تأثیر مداخلهٔ مبتنی‌بر لذت‌افزایی بر کاهش عواطف منفی (۰٫۰۰۱>p)، افزایش عواطف مثبت (۰٫۰۰۱>p)، بهبود رضایت (۰٫۰۴۷=p) و کیفیت رابطهٔ کودک-والد (۰٫۰۲۶=p) در افراد گروه آزمایش معنادار است.
نتیجه‌گیری: درمجموع می‌توان بیان کرد که لذت‌افزایی، مداخله‌ای امیدوارکننده برای تقویت منابع روان‌شناختی در مادران کودکان مبتلا به اوتیسم است.

حریه عباس مفرد

چکیده
زمینه و هدف: خیانت زناشویی، حادثهٔ بین‌فردی آسیب‌زایی است که می‌تواند منجربه علائم شناختی و عاطفی و رفتاری در قربانی شود؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی درمان شناختی-رفتاری و تلفیق درمان شناختی-رفتاری و دارودرمانی بر اضطراب و رفتارهای پرخاشگرانهٔ زنان خیانت‌دیده انجام شد.
روش‌بررسی: طرح این پژوهش نیمه‌آزمایشی بود. جامعهٔ پژوهش را تمامی زنان مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره در شهر تنکابن در سال ۱۴۰۱ تشکیل دادند. از این جامعه با روش نمونه‌گیری هدفمند، سی نفر داوطلب واجد شرایط دارای اضطراب و پرخاشگری زیاد (براساس آزمون اضطراب کتل (کتل، ۱۹۵۷) و پرسش‌نامهٔ پرخاشگری اهواز (نجاریان و همکاران، ۱۳۷۹)، وارد مطالعه شدند. سپس باتوجه به تمایل آزمودنی‌ها در دو گروه پانزده‌نفری (گروه درمان شناختی-رفتاری، گروه درمان شناختی-رفتاری+دارودرمانی) قرار گرفتند. برای پانزده نفر فقط درمان شناختی-رفتاری ارائه شد و پانزده نفر دیگر درمان شناختی-رفتاری و نیز دارودرمانی را دریافت کردند. جلسات درمانی شناختی-رفتاری شامل هشت جلسه به‌مدت نود دقیقه بود. پس از پایان جلسات، اضطراب و پرخاشگری آزمودنی‌ها مجدد سنجیده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس در سطح معناداری ۰٫۰۱ صورت گرفت.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد، تلفیق درمان شناختی-رفتاری و دارودرمانی درمقایسه با درمان شناختی-رفتاری، بیشتر موجب کاهش اضطراب و رفتارهای پرخاشگرانهٔ زنان خیانت‌دیده می‌شود (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها، روش تلفیق درمان شناختی-رفتاری و دارودرمانی در کاهش اضطراب و رفتارهای پرخاشگرانهٔ زنان خیانت‌دیده، مؤثرتر است.

نوشین حکیمی, علی نقی اقدسی, علی صاحبی, سید داود حسینی نسب

چکیده
زمینه و هدف: بیماری مولتیپل‌اسکلروزیس، بیماری مزمن و پیش‌روندهٔ سیستم عصبی مرکزی است که بر جنبه‌های مختلف روابط زناشویی تأثیر مخربی دارد. پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی واقعیت‌درمانی و درمان پذیرش و تعهد و رویکرد مثبت‌گرا به‌شیوهٔ گروهی بر تعارضات زناشویی در بیماران زن مبتلا به مولتیپل‌اسکلروزیس شهرستان همدان صورت گرفت.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی زنان مبتلا به مولتیپل‌اسکلروزیس در شهر همدان در سال ۱۴۰۰ تشکیل دادند. ازاین‌بین ۶۳ نفر داوطلب واجد شرایط با روش دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در سه گروه آزمایش (واقعیت‌درمانی شانزده نفر، درمان پذیرش و تعهد پانزده نفر، رویکرد مثبت‌گرا پانزده نفر) و یک گروه گواه (هفده‌ نفر) قرار گرفتند. برای جمع‌‌‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامهٔ تعارضات زناشویی (ثنایی ذاکر و همکاران، ۱۳۷۲) استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس در سطح آلفای ۰٫۰۵ در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۵ انجام گرفت.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد، هر سه روش درمانی درمقایسه با گروه گواه باعث کاهش تعارضات زناشویی می‌شود (۰٫۰۰۱≥p). این یافته‌ها مشخص کرد، درمان پذیرش و تعهد بیشترین تأثیر را در کاهش تعارضات زناشویی دارد؛ همچنین، واقعیت‌درمانی بیش از رویکرد مثبت‌نگر تأثیرگذار است (۰٫۰۳۱=p).
نتیجه‌گیری: بررسی مقایسهٔ اثربخشی سه رویکرد مداخله‌ای نشان داد، هر سه روش درمانی بر کاهش تعارضات زناشویی اثربخش است؛ اما رویکرد پذیرش و تعهد درمقایسه با دو مداخلهٔ دیگر اثربخشی بیشتری دارد؛ بنابراین به‌منظور کاهش تعارضات زناشویی می‌توان از هر سه روش درمانی و به‌ویژه از درمان پذیرش و تعهد به‌عنوان گزینهٔ اول درمانگران برای کاهش تعارضات زناشویی استفاده کرد.

فاطمه آریان سپهر, لیلا مقتدر, بهمن اکبری گوابری

چکیده
زمینه و هدف: اختلال‌های اضطرابی عاملی مؤثر بر بسیاری از جنبه‏های زندگی فرد است؛ به‌گونه‏ای که عمدهٔ افراد مبتلا گوشه‌گیر و منزوی می‏شوند؛ بدین‌ترتیب پژوهش حاضر باهدف تدوین مدل ساختاری رابطهٔ ویژگی‌های شخصیت با نظم‌بخشی هیجانی با نقش میانجی سرسختی روان‌شناختی در بیماران اضطرابی انجام شد.
روش‌بررسی: مطالعهٔ حاضر همبستگی از نوع مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری را تمامی بیماران اضطرابی مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناسی تهران در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تشکیل دادند. از بین آن‌ها با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای تصادفی سیصد نفر انتخاب شدند. ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات در پژوهش حاضر، مقیاس ویژگی‌های شخصیت (کاستا و مک‌کری، ۱۹۹۲) و پرسش‌نامهٔ نظم‌بخشی هیجانی (گراس و جان، ۲۰۰۳) و پرسش‌نامهٔ سرسختی روان‌شناختی (کوباسا، ۱۹۷۹) بود. پس از اجرای پژوهش، تحلیل داده‌ها با روش مدل‌سازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر و آزمون اثرهای واسطه‌ای در مدل پیشنهادی با روش بوت‌استراپ در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۶ و AMOS نسخهٔ ۲۴ صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج حاصل از معادلات ساختاری نشان داد، مدل پیشنهادی از برازش خوبی برخوردار است (شاخص نکویی برازش=۰٫۹۸۳، شاخص برازش مقایسه‌ای=۰٫۹۹۱، خطای ریشهٔ مجذور میانگین تقریب=۰٫۰۶۹، باقیماندهٔ مجذور میانگین=۰٫۰۳۳). همچنین نتایج مشخص کرد، ویژگی‌ شخصیت دلپذیربودن ازطریق سرسختی روان‌شناختی بر ارزیابی مجدد (۰٫۲۲۶۳=β، ۰٫۰۰۱<p) و سرکوبی (۰٫۱۹۱۰-=β، ۰٫۰۰۱<p) و ویژگی شخصیت مسئولیت‌پذیری به‌همین صورت بر ارزیابی مجدد (۰٫۰۸۹۳=β، ۰٫۰۰۱<p) و سرکوبی (۰٫۰۷۵۴-=β، ۰٫۰۰۱<p) اثر غیرمستقیم دارد؛ به‌علاوه ویژگی شخصیت روان‌نژندی ازطریق سرسختی روان‌شناختی بر ارزیابی مجدد (۰٫۰۸۱۳-=β، ۰٫۰۰۱<p) دارای اثر غیرمستقیم است.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد، سرسختی روان‌شناختی توانسته است در رابطهٔ ویژگی‌های شخصیت و نظم‌بخشی هیجانی نقش میانجیگرانه داشته باشد؛ بنابراین براساس نتایج پژوهش حاضر، درمانگران حوزهٔ سلامت می‌توانند درجهت غنی‌سازی فرمول‌بندی تشخیصی خود در شرایط تنظیم هیجان بیماران اضطرابی، به یافته‌های این پژوهش و بحث سرسختی روان‌شناختی و ویژگی‌های شخصیتی توجه کنند.

روزنا اصغر نژاد, مرضیه علیوندی وفا, رضا عبدی

چکیده
زمینه و هدف: اختلال وسواسی-اجباری از اختلال‌های بسیار رایج، پرحاشیه، سخت‌ و مطرح در میان انواع اختلال‌های روانی است. پژوهش حاضر باهدف پیش‌بینی علائم اختلال وسواسی-اجباری براساس آمیختگی فکر/عمل و ذهن‌آگاهی در جمعیت غیربالینی انجام شد.
روش‌بررسی: طرح پژوهش، تحلیلی از نوع همبستگی بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی دانشجویان دانشگاه‌های شهر تبریز تشکیل دادند. برای نمونهٔ آماری، پانصد نفر به‌روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش‌نامهٔ وسواسی اجباری تجدیدنظرشده (فوآ و همکاران، ۲۰۰۲) و مقیاس آمیختگی فکر و عمل (شافران و همکاران، ۱۹۹۶) و مقیاس ارزیابی ذهن‌آگاهی (براون و ریان، ۲۰۰۳) بود. برای تحلیل داده‌های پژوهش، از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شد. تحلیل داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۵ انجام گرفت. سطح معناداری آزمون‌های آماری ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد، مجموع متغیرهای آمیختگی فکر/عمل و ذهن‌‌وآگاهی می‌توانند علائم شست‌وشو، وسواس، احتکار، نظم و ترتیب، وارسی و خنثی‌سازی اختلال وسواسی-اجباری را پیش‌بینی کنند (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: براساس نتایج می‌توان گفت، علائم اختلال وسواسی-اجباری براساس آمیختگی فکر/عمل و ذهن‌آگاهی پیش‌بینی‌شدنی است؛ بنابراین در طراحی مداخلات پیگیرانه و درمانی می‌توان از نتایج پژوهش حاضر بهره گرفت.

مژده آذریان, سامره اسدی مجره, مریم موسوی

چکیده
زمینه و هدف: دانشگاه برای جوانان همراه با تجربه‌های جدید ارتباط با جنس مکمل است. همچنین شکست عاطفی به‌عنوان تجربه‌ای اجتناب‌ناپذیر و آسیب‌زا، موجب ناراحتی روانی و عاطفی و جسمی در فرد می‌شود. پژوهش حاضر باهدف مدل‌سازی معادلات ساختاری رابطهٔ بین الگوهای ارتباط خانوادگی گفت‌و‌شنود و هم‌نوایی با احساس تنهایی به‌همراه نقش میانجی پریشانی روان‌شناختی در دانشجویان با تجربهٔ شکست عاطفی انجام شد.
روش‌بررسی: روش تحقیق از نوع توصیفی‌همبستگی با تکیه بر مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری را تمامی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تشکیل دادند. نمونهٔ پژوهش ۳۱۴ نفر از جامعهٔ مذکور بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزارهای استفاده‌شده در پژوهش، پرسش‌نامۀ نشانگان ضربهٔ عشق (راس، ۲۰۰۱)، پرسش‌نامهٔ احساس تنهایی (آشر و همکاران، ۱۹۸۴)، پرسش‌نامهٔ الگوهای ارتباطی خانواده (کوئرنر و فیتزپاتریک، ۲۰۰۲) و مقیاس پریشانی روان‌شناختی (کسلر و همکاران، ۲۰۰۲) بود. تحلیل داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و روش معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۶ و AMOS نسخهٔ ۲۴ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها، آلفای ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، مسیر غیرمستقیم پریشانی روان‌شناختی در ارتباط بین الگوی ارتباط خانوادگی گفت‌وشنود با احساس تنهایی عاطفی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۰۷-=b) و احساس تنهایی اجتماعی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۰۷-=b)، منفی و معنادار و مسیر غیرمستقیم پریشانی روان‌شناختی در ارتباط بین الگوی ارتباط خانوادگی هم‌نوایی با احساس تنهایی عاطفی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۹=b) و احساس تنهایی اجتماعی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۱۵=b)، مثبت و معنادار بود. براساس شاخص‌های نکویی برازش، مدل از برازش مطلوبی برخوردار بود (۲٫۸۹=X²/df، ۰٫۰۷=RMSEA، ۰٫۹۸=GFI، ۰٫۹۸=CFI، ۰٫۹۸=NFI، ۰٫۹۳=AGFI، ۰٫۹۷=TLI، ۰٫۹۸=IFI).
نتیجه‌گیری: طبق نتایج، در ارتباط بین الگوهای ارتباط خانوادگی گفت‌و‌شنود و هم‌نوایی با احساس تنهایی در دانشجویان با تجربهٔ شکست عاطفی، نقش میانجی پریشانی روان‌شناختی تأیید می‌شود.

لیلا مبینی, ابوالقاسم پیاده کوهسار, حسن عبدی

چکیده
زمینه و هدف: اضطراب اجتماعی یکی از اختلالات روانی است که بسیاری از افراد در جوامع مختلف با آن رو‌به‌رو می‌شوند؛ بنابراین پژوهش حاضر باهدف تعیین اثربخشی آموزش مدیریت شرم بر اضطراب و مهارت‌های اجتماعی نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی انجام شد.
روش‌بررسی: این پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با دو گروه آزمایش و گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی شهر تهران در سال ۱۴۰۱ تشکیل دادند. سی نوجوان دختر ۱۲تا۱۸ سال مراجعه‌کننده به مرکز عصر زندگی با روش نمونه‌گیری دردسترس به‌عنوان گروه نمونه انتخاب شدند و به‌شیوهٔ تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. سپس هر دو گروه پرسش‌نامهٔ اضطراب اجتماعی (لایبویتز و همکاران، ۱۹۹۹) و پرسش‌نامهٔ مهارت‌های اجتماعی (ماتسون و همکاران، ۱۹۸۳) را تکمیل کردند. پس از آن آموزش مدیریت شرم روی گروه آزمایش اجرا شد. در ادامه هر دو گروه مجدد پرسش‌نامه‌های مذکور را تکمیل کردند. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ و روش تحلیل کوواریانس صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج تحلیل کوواریانس برای هریک از متغیرهای اضطراب و مهارت‌های اجتماعی نشان داد، در مؤلفه‌های اضطراب عملکرد (۰٫۰۰۱>p)، اضطراب موقعیت‌های اجتماعی (۰٫۰۰۱>p)، اضطراب اجتماعی کل (۰٫۰۰۱>p)، مهارت اجتماعی مناسب (۰٫۰۰۶=p)، رفتارهای غیراجتماعی (۰٫۰۰۴=p)، پرخاشگری و رفتارهای تکانشی (۰٫۰۰۳=p)، برتری‌طلبی، اطمینان زیاد داشتن به خود (۰٫۰۰۲=p)، رابطه با همسالان (۰٫۰۰۲=p) و مهارت‌های اجتماعی (کل) (۰٫۰۰۱>p) بین دو گروه آزمایش و گواه در پس_‌آزمون، بعد از حذف اثر پیش‌آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: بنابراین می‌توان گفت که این نوع مداخله، ابزارها و شیوه‌هایی را برای مقابله با اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی و نیز فرصت‌هایی را برای تمرین مهارت‌های اجتماعی در محیطی حمایتی در اختیار افراد قرار می‌دهد.

اندیشه بینا واجارگاهی, بهمن اکبری, طاهره حمزه پور حقیقی

چکیده
زمینه و هدف: استفاده از اینترنت به‌سرعت در سراسر جهان افزایش یافته است؛ اما ممکن است بر سلامت روان دانش‌آموزان تأثیر منفی بگذارد و مشکلات رفتاری و تحصیلی را به‌همراه داشته باشد. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر راهبردهای سازگارانه و ناسازگارانهٔ تنظیم شناختی هیجان دانش‌آموزان دختر دارای اعتیاد اینترنتی انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر از نوع مطالعات نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی دانش‌آموزان دختر متوسطهٔ دوم شهر لاهیجان در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تشکیل دادند. از این جامعه، ۳۴ نفر داوطلب واجد شرایط به‌روش نمونه‌گیری هدفمند وارد مطالعه شدند و در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه هفده نفر) قرار گرفتند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها، پرسش‌نامهٔ اعتیاد اینترنتی (یانگ، ۱۹۹۸) و پرسش‌نامهٔ تنظیم شناختی هیجان (گارنفسکی و کرایج، ۲۰۰۶) بود. سپس برای گروه مداخله طی هشت جلسهٔ نوددقیقه‌ای شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی به‌صورت هفته‌ای یک‌بار اجرا شد. گروه گواه مداخله‌ای دریافت نکرد. پس از اتمام مداخله، بلافاصله پس‌آزمون و دو ماه بعد پیگیری انجام شد. تحلیل داده‌های پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌‌گیری مکرر و آزمون بونفرونی در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ صورت گرفت. سطح معناداری در آزمون‌های آماری پژوهش، ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، مقایسهٔ میانگین‌های پیش‌آزمون با پس‌آزمون و پیش‌آزمون با پیگیری برای مؤلفه‌های راهبردهای سازگارانه و ناسازگارانهٔ متغیر تنظیم شناختی هیجان در گروه مداخله معنادار است (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین برای این متغیر، تأثیر ماندگاری شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی در گروه آزمایش در مرحلهٔ پیگیری به‌تأیید رسیده است.
نتیجه‌گیری: شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی موجب افزایش راهبردهای سازگارانهٔ تنظیم شناختی هیجان و کاهش راهبردهای ناسازگارانهٔ تنظیم شناختی هیجان در دانش‌آموزان دختر دارای اعتیاد اینترنتی شد. پیشنهاد می‌شود روش درمانی مذکور برای افزایش راهبردهای سازگارانهٔ تنظیم شناختی هیجان و کاهش راهبردهای ناسازگارانهٔ تنظیم شناختی هیجان به‌کار رود.

صبا پژوهی حاجی سیدجوادی, علیرضا آقایوسفی, حکیمه آقایی, سیدموسی طباطبایی

چکیده
زمینه و هدف: تنهایی، احساسی رایج است که افراد داغدیده، به‌ویژه در طول همه‌گیری بیماری کرونا تجربه کرد‌ه‌اند. اقدامات فاصله‌گذاری اجتماعی و محدودیت‌های تجمع، ارتباط مردم با دیگران و دریافت حمایت‌های لازم را دشوار می‌کند و این امر می‌تواند منجربه احساس انزوا، غم و اندوه و اضطراب شود؛ بنابراین پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی مقابله‌درمانگری و هیپنوتیزم‌درمانی بر احساس تنهایی و کاهش نشانگان سوگ در افراد سوگوار بر اثر کرونا انجام شد.
روش‌بررسی: روش این پژوهش نیمه‌آزمایشی با استفاده از طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری همراه با دو گروه آزمایش و یک گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را افراد سوگوار بر اثر کرونا تشکیل دادند که در سال ۱۴۰۱ از بیمارستان‌های بهمن و آتیه و پارسیان تهران معرفی شدند. از بین آن‌ها ۴۵ نفر داوطلب واجد شرایط وارد مطالعه شدند و به‌تصادف در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. سپس آزمودنی‌های هر سه گروه پرسش‌نامهٔ احساس تنهایی (راسل، ۱۹۹۶) و پرسش‌نامهٔ آثار سوگ هوگان (هوگان و همکاران، ۲۰۰۱) را تکمیل کردند. پس از آن برنامهٔ مقابله‌درمانگری روی گروه آزمایش اول و هیپنوتیزم‌درمانی روی گروه آزمایش دوم اجرا شد. در ادامه هر سه گروه پرسش‌نامه‌های مذکور را تکمیل کردند و یک ماه بعد در هر سه گروه پیگیری انجام شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ و روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد، تأثیرات مقابله‌درمانگری و هیپنوتیزم‌درمانی بر کاهش احساس تنهایی نشانگان سوگ در افراد سوگوار بر اثر کرونا معنادار است (۰٫۰۰۱>p)؛ به‌علاوه هیپنوتیزم‌درمانی در خرده‌مقیاس‌های ناامیدی، رفتار وحشت‌زدگی، رشد شخصی، سرزنش و خشم، اثربخشی بیشتری دارد؛ اما در خرده‌مقیاس‌های انفصال و کناره‌گیری و درهم‌ریختگی، مقابله‌درمانگری دارای اثربخشی بیشتری است؛ همچنین در متغیر احساس تنهایی هیپنوتیزم‌درمانی اثربخشی بیشتری دارد و این اثربخشی در مرحلهٔ پیگیری پایدار است.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها می‌توان گفت، مداخلات مقابله‌درمانگری و هیپنوتیزم‌درمانی در طولانی‌مدت، بر کاهش احساس تنهایی و کاهش نشانگان سوگ مؤثر است؛ همچنین هیپنوتیزم‌درمانی درمقایسه با مقابله‌درمانگری اثربخشی بیشتری دارد.

فاطمه مومنی, سهیلا هاشمی, حبیب الله نادری, علی اصغر فیروزجاییان

چکیده
زمینه و هدف: علائم اختلال اضطراب اجتماعی از مشکلات شایع در دانشجویان است و در عملکردهای اجتماعی و تحصیلی آنان آسیب ایجاد می‌کند. هدف پژوهش حاضر مقایسهٔ اثربخشی درمان‌های مبتنی‌بر واقعیت مجازی و ریلکسیشن و راهبردهای شناختی تنظیم هیجانی بر علائم اضطراب اجتماعی دانشجویان مبتلا به اضطراب اجتماعی بود.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر به‌روش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه انجام شد. متغیر مستقل پژوهش، درمان در چهار سطح درمان مبتنی‌بر واقعیت مجازی، درمان ریلکسیشن، درمان راهبردهای شناختی تنظیم هیجانی و گواه و متغیر وابسته، علائم اختلال اضطراب اجتماعی بود. جامعهٔ آماری را دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه مازندران در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ تشکیل دادند که ۴۸ نفر داوطلب واجد شرایط به‌عنوان نمونه وارد مطالعه شدند. سپس به‌طور تصادفی در چهار گروه درمان مبتنی‌بر واقعیت مجازی (دوازده نفر)، درمان مبتنی‌بر ریلکسیشن (دوازده نفر)، درمان مبتنی‌بر راهبردهای شناختی تنظیم هیجانی (دوازده نفر) و گواه (دوازده نفر) قرار گرفتند (سه گروه آزمایش و یک گروه گواه). برای جمع‌آوری داده‌ها از مصاحبهٔ بالینی ساختاریافته (منین و همکاران، ۲۰۰۲) و مقیاس اضطراب اجتماعی(لایبویتز، ۱۹۸۷) استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۱ و با استفاده از آزمون‌های تحلیل کوواریانس چندمتغیره (مانکووا) و یک‌متغیره (آنکووا) صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: درمان‌ واقعیت مجازی و درمان ریلکسیشن و درمان راهبردهای شناختی تنظیم هیجانی بر کاهش اضطراب اجتماعی و علائم آن (اضطراب و اجتناب) در دانشجویان مبتلا به اضطراب اجتماعی تأثیر داشتند (۰٫۰۰۱>p). همچنین درمان واقعیت مجازی و درمان راهبردهای شناختی تنظیم هیجانی بر کاهش خرده‌مقیاس‌های اضطراب اجتماعی مؤثرتر از درمان ریلکسیشن بودند (۰٫۰۵>p).
نتیجه‌گیری: درمان واقعیت مجازی و درمان ریلکسیشن و درمان راهبردهای شناختی تنظیم هیجانی، درمان‌های مؤثری برای کاهش علائم اختلال اضطراب اجتماعی هستند و پیشنهاد می‌شود در مراکز مشاورهٔ دانشجویی استفاده شوند. از بین این مداخلات، درمان‌های واقعیت مجازی و راهبردهای تنظیم شناختی هیجانی مؤثرتر هستند و می‌توانند بیشتر به‌کار روند.