زمینه و هدف: توجه به شاخص‌های کیفی معماری در تدوین ضوابط و استانداردهای مربوط به افراد دارای نیازهای ویژه به‌عنوان اولین مراجع طراحان برای دستیابی به فضای باکیفیت، ضروری است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای ضوابط و استانداردهای معماری فضاهای آموزشی کودکان دارای نیازهای ویژه براساس میزان توجه به شاخص‌های کیفی معماری انجام شد.
روش‌بررسی: روش مطالعه، توصیفی و به‌لحاظ هدف در زمرهٔ پژوهش‌های کاربردی بود که با روش تحلیل محتوا صورت گرفت. جامعهٔ آماری تحقیق، نشریهٔ ۷۳۴ سازمان برنامه و بودجه بود. حجم نمونه، کل متن فصل چهار (توصیه‌های طراحی فضاهای آموزشی) انتخاب شد. واحد تحلیل در متن، جمله و پاراگراف و واحد مشاهده، کلمات و اصطلاحات کلیدی مرتبط با هر مقوله بود. به‌منظور گردآوری داده‌ها از سیاههٔ وارسی محتوا استفاده شد که روایی آن به تأیید متخصصان رسید و پایایی آن به‌کمک فرمول اسکات و ضریب قابلیت اعتماد بیش از ۶۵درصد به‌دست آمد. در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، نرم‌افزار SPSS و آمار توصیفی و جداول به‌کار رفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، شاخص‌‌های کیفی معماری در دو مقولهٔ کلی شاخص‌های عینی شامل زیرمقولات کالبد، عملکرد و ساخت و شاخص‌های ذهنی شامل زیرمقولات کیفیت محیطی و کیفیت معنایی، توصیف‌شدنی است. از مجموع ۴۶۶ مطلب کدگذاری‌شده، بر معیارهای عینی با ۹۵٫۱درصد به‌مراتب بیشتر از معیارهای ذهنی با ۴٫۹درصد تأکید شد. توجه به معیار عملکرد به‌عنوان یکی از زیرمقوله‌های معیار عینی با ۵۱درصد بیش از سایر زیرمقولات بود و در حیطهٔ معیارهای ذهنی بر کیفیت محیطی ۱۰۰درصد بیش از کیفیت معنایی تأکید شد. زیرمقولات کیفیت محیطی، آرامش و مسائل روان‌شناسی هر دو با ۳۹٫۱درصد بیش از سایر زیرمقولات کیفیت محیطی مدنظر قرار گرفت.
نتیجه‌گیری: در تدوین ضوابط و استانداردهای معماری برای کودکان دارای نیازهای ویژه، به معیارهای عینی توجه شده است و به معیارهای ذهنی به‌عنوان یکی از عوامل بسیار مهم‌ مؤثر بر کیفیت معماری، کم‌توجهی و غفلت روی داده است.