مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

زمینه و هدف: دیدگاه غالب پیشین در حوزۀ عصب‌شناسی زبان آن بود که پردازش اطلاعات زبانی به‌طور انحصاری در نیمکرۀ چپ مغز صورت می‌گیرد، اما امروزه مشخص شده است که نیمکرۀ راست در پردازش جنبه‌های زبانی مختلفی نقش دارد. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی اختلالات واژگانی-معنایی در بیماران بزرگسال آسیب‌دیدهٔ نیمکرۀ راست مغز با استفاده از پروتکل مهارت‌های ارتباطی مونترال (ام.ای.سی.) بود.
روش‌بررسی: پژوهش از نوع مطالعه موردی و توصیفی بود. پنج بیمار آسیب‌دیدهٔ نیمکرۀ راست فارسی‌زبان که دچار سکتهٔ مغزی شده بودند، نمونهٔ پژوهش را شکل می‌دادند. برای انجام پژوهش، ابتدا آزمون‌های غربالگری شامل آزمون دست‌برتری کورن، آزمون وضعیت ذهنی (اسم. ام.اس.ای.) و مجموعه آزمون تشخیصی زبان‌پریشی فارسی (ای.کیو.۱) اجرا و سپس خرده‌آزمون‌های مهارت واژگانی-معنایی پروتکل ارزیابی مهارت‌های ارتباطی مونترال روی آن‌ها اجرا شد. به‌منظور توصیف داده‌ها، از نمرات هشدار و درصد عملکرد بیماران در هر خرده‌آزمون استفاده شد.
یافته‌ها: تحلیل کلی داده‌ها نشان داد که بیمار شماره ۵ با وسیع‌ترین آسیب در بخش پسین لوب گیجگاهی و لوب پس‌سری ضعیف‌ترین عملکرد را در هر ۴ خرده‌آزمون داشته است. از سوی دیگر، بیمار شماره ۴، که ناحیهٔ اینسولای او آسیب دیده بود، بهترین عملکرد را در بین بیماران داشت. سه بیمار شمارهٔ ۱، ۲ و ۳ به‌ترتیب با آسیب در لوب پیشانی-گیجگاهی، کپسول داخلی عقده‌های قاعده‌ای و لوب گیجگاهی میانی، به صورت مشابه ضعیف عمل کردند، اگرچه ضعف عملکرد آن‌ها به شدت بیمار شماره ۵ نبود.
نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر نشان داد که آسیب به نیمکرۀ راست، به‌ویژه لوب گیجگاهی و کپسول داخلی عقده‌های قاعده‌ای، می‌تواند پردازش واژگانی-معنایی را در بیماران آسیب‌دیده نیمکرۀ راست فارسی‌زبان مختل نماید. داده‌ها نشان می‌دهند که بیماران در همهٔ خرده‌آزمون‌های مهارت واژگانی-معنایی پروتکل ام.ای.سی. به یک میزان دچار اختلال نشده‌اند.