مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

زمینه و هدف: باتوجه به تأثیرات منفی ناشی‌از طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه در ابعاد مختلف زندگی فردی، اجتماعی، شغلی و تحصیلی افراد مختلف، هدف از این پژوهش مقایسهٔ اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی‌بر محاکمه با طرح‌واره‌درمانی بر تعدیل طرح‌واره‌های ناسازگار اولیهٔ زنان و مردان مراجعه‌کننده به مراکز اعصاب و روان شهر قم بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون به‌همراه گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را تمامی زنان و مردان مراجعه‌کننده به مرکز اعصاب و روان شهر قم در سال ۱۳۹۹ تشکیل دادند که برای بررسی و پرداختن به مسائل و مشکلات روان‌شناختی خود به این مراکز مراجعه کردند. از بین آن‌ها سی نفر از افراد داوطلب واجد شرایط وارد مطالعه شدند و به‌صورت تصادفی به گروه‌های پژوهش (ده نفر گروه طرح‌واره‌درمانی، ده نفر گروه شناخت‌درمانی مبتنی‌بر محاکمه، ده نفر گروه گواه) تخصیص یافتند. ابزار پژوهش برای جمع‌آوری داده‌ها در پیش‌آزمون و پس‌آزمون برای هر سه گروه، فرم کوتاه پرسش‌نامهٔ طرح‌واره‌های ناسازگار اولیهٔ یانگ (یانگ و براون، ۱۹۹۸) بود. پروتکل طرح‌واره‌درمانی یانگ در هشت جلسهٔ ۴۵دقیقه‌ای و پروتکل شناخت‌درمانی مبتنی‌بر محاکمه در هشت جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای، صرفاً برای هریک از گروه‌های آزمایش اجرا شد. برای تحلیل داده‌ها، تحلیل کوواریانس تک‌متغیره و آزمون تعقیبی بونفرونی به‌کار رفت که همه‌ٔ این آزمون‌ها در سطح معناداری (۰٫۰۵=α) در نسخه‌ٔ ۲۱ نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، شناخت‌درمانی مبتنی‌بر محاکمه و طرح‌واره‌درمانی در تعدیل طرح‌واره‌های ناسازگار اولیهٔ افراد مراجعه‌کننده به مراکز اعصاب و روان تأثیر معناداری داشتند (۰٫۰۰۱>p). همچنین بین اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی‌بر محاکمه و طرح‌واره‌درمانی در تعدیل طرح‌وارهٔ ناسازگار اولیه تفاوت معناداری وجود نداشت (۰٫۶۷۰=p)؛ با‌این‌حال این دو گروه درمقایسه با گروه گواه دارای تفاوت معناداری داشتند (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به نتایج پژوهش نتیجه گرفته می‌شود که هم شناخت‌درمانی مبتنی‌بر محاکمه و هم طرح‌واره‌درمانی بر تعدیل طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه اثربخشی دارند.