چکیده
زمینه و هدف: دانش‌آموزان دارای اختلال خواندن به‌دلیل نقص حافظهٔ فعال، مشکلات تحصیلی زیادی دارند؛ بنابراین، هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش توانایی‌های شناختی مبتنی‌بر رویکرد کتل-هورن-کارول بر حافظهٔ فعال دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری خاص از نوع اختلال خواندن بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و پیگیری همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را دانش‌آموزان پسر پایهٔ سوم ابتدایی دارای اختلال یادگیری خاص از نوع اختلال خواندن در شهر تهران در سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶ تشکیل دادند. از بین آن‌ها ۳۰ دانش‌آموز داوطلب واجد شرایط، انتخاب شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه قرار گرفتند. ابزار استفاده‌شده، مقیاس حافظهٔ فعال از نسخهٔ چهارم مقیاس هوشی وکسلر کودکان (وکسلر، ۲۰۰۳) بود که قبل و بعد از مداخله و در مرحلهٔ پیگیری بر گروه‌های آزمایش و گواه اجرا شد. آزمودنی‌های گروه آزمایش در ۳۰ جلسه تحت آموزش‌های شناختی قرار گرفتند و گروه گواه هیچ آموزش ویژه‌ای دریافت نکرد. تحلیل داده‌ها با روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر در نرم‌افزار SPSS نسخۀ ۱۶ انجام پذیرفت. سطح معناداری ۰٫۰۱ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، تفاوت معنا‌داری در متغیرهای وابستۀ «ظرفیت عدد» (۰٫۰۰۱=p)، «توالی عدد-حرف»(۰٫۰۰۱=p) و «محاسبات» (۰٫۰۰۵=p) بین گروه‌های آزمایش و گواه وجود داشت. آزمون‌های اثرات درون‌آزمودنی مرتبط با بررسی متغیرهای وابسته در سه مرحلهٔ پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری نیز مشخص کرد، تفاوت معناداری در میزان ظرفیت عدد (۰٫۰۰۱=p)، توالی عدد-حرف (۰٫۰۰۱=p) و محاسبات (۰٫۰۰۱=p) بین سه مرحلهٔ اندازه‌گیری وجود داشت. اندازهٔ اثر برای ظرفیت عدد ۰٫۳۱، برای توالی عدد-حرف ۰٫۲۱ و برای محاسبات ۰٫۴۴ بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های این پژوهش نتیجه گرفته می‌شود که آموزش‌های مبتنی‌بر رویکرد کتل-هورن-کارول سبب بهبود عملکرد حافظهٔ فعال دانش‌آموزان با اختلال خواندن می‌شود و می‌توان از آن به‌عنوان روشی مداخله‌ای بهره برد.