زمینه و هدف: شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی در درمان برخی شرایط و اختلالات روانی استفاده شده است و باعث ارتقای سلامت روانی در بیماران می‌شود؛ ازاین‌رو مطالعهٔ حاضر با هدف تعیین اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر استرس ادراک‌شده و اجتناب شناختی بیماران دیابتی نوع دو انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را تمامی زنان مبتلا به دیابت مراجعه‌کننده به مرکز دیابت شهر بیرجند در شش ماه دوم سال ۱۳۹۶ تشکیل دادند. از میان آن‌ها سی نفر داوطلب واجد شرایط انتخاب شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس استرس ادراک‌شده (کوهن و همکاران، ۱۹۸۳) و پرسشنامهٔ اجتناب شناختی (سکستون و دوگاس، ۲۰۰۹) در پیش‌آزمون و پس‌آزمون استفاده شد. مداخلهٔ شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی برای گروه آزمایش طی هشت جلسهٔ نوددقیقه‌ای انجام پذیرفت؛ اما گروه گواه هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. برای تحلیل داده‌ها، تحلیل کوواریانس چندمتغیری و تک‌متغیری در نرم‏افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ به‌کار رفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵=α درنظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، با حذف تأثیر نمرات پیش‌آزمون، برحسب عضویت گروهی (آزمایش و گواه)، بین میانگین نمرات استرس ادراک‌شده (۰٫۰۱۸=p) و اجتناب شناختی (۰٫۰۰۹=p) و مؤلفه‌های آن شامل فرونشانی (۰٫۰۰۴=p)، جانشینی فکر (۰٫۰۰۱=p)، حواس‌پرتی (۰٫۰۳۲=p)، اجتناب از محرک تهدیدکننده (۰٫۰۱۹=p) و تصورات مربوط به افکار (۰٫۰۴۱=p) تفاوت معناداری مشاهده شد؛ همچنین میزان اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر استرس ادراک‌شده (۰٫۲۴۲)، فرونشانی (۰٫۲۶۳)، جانشینی فکر (۰٫۳۴۰)، حواس‌پرتی (۰٫۱۵۳)، اجتناب از محرک تهدیدکننده (۰٫۱۸۱)، تصورات مربوط به افکار (۰٫۱۴۰) و نمرهٔ کلی اجتناب شناختی (۰٫۴۵۵) بیماران دیابتی نوع دو به‌دست آمد.
نتیجه‌گیری: باتوجه به نتایج این پژوهش، شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی در کاهش استرس ادراک‌شده و اجتناب شناختی بیماران مبتلا به دیابت نوع دو مؤثر است؛ بنابراین می‌توان از آن به‌عنوان روشی مداخله‌ای مؤثر، سود جست.