مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

زمینه و هدف: افراد دارای معلولیت جسمی‌حرکتی در تنظیم هیجان با مشکل مواجه هستند. پژوهش حاضر با هدف مقایسهٔ اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک و طرح‌واره‌درمانی هیجانی بر تنظیم هیجان در معلولان جسمی‌حرکتی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری سه‌ماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را تمامی معلولان جسمی‌حرکتی ۲۰‌تا۵۰ساله تشکیل دادند که در سال ۱۳۹۸ زیر پوشش بهزیستی مشهد قرار گرفتند. چهل‌وپنج نفر دارای ملاک‌های ورود و خروج به‌طور داوطلبانه و به‌روش نمونه‌گیری دردسترس وارد مطالعه شدند و با رضایت شخصی به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی رفتاردرمانی دیالکتیک و طرح‌واره‌درمانی هیجانی و یک گروه گواه قرار گرفتند (هر گروه پانزده نفر). به‌منظور گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامۀ تنظیم شناختی هیجانی (گارنفسکی و کرایج، ۲۰۰۱) به‌کار رفت. صرفاً برای گروه‌های‌ آزمایش، رفتاردرمانی دیالکتیک در یازده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای براساس پروتکل درمانی مک‌کی و همکاران (۲۰۰۷) و طرح‌واره‌درمانی هیجانی براساس پروتکل درمانی لیهی (۲۰۱۵) در یازده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای اجرا شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۵ در سطح معناداری ۰٫۰۵ انجام گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، میانگین نمرات راهبردهای سازش‌یافته در گروه رفتاردرمانی دیالکتیک به‌طور معناداری کمتر از گروه‌ طرح‌واره‌درمانی هیجانی بود (۰٫۰۰۱>p). میانگین نمرات راهبردهای سازش‌یافته در گروه طرح‌واره‌درمانی هیجانی به‌طور معناداری بیشتر از گروه گواه بود (۰٫۰۰۱>p). میانگین نمرات راهبردهای سازش‌نایافته در گروه طرح‌واره‌درمانی هیجانی به‌طور معناداری کمتر از گروه گواه بود (۰٫۰۳۹=p). همچنین در گروه‌های آزمایش، تفاوت معناداری در میانگین نمرات تنظیم هیجان (راهبردهای سازش‌یافته و راهبردهای سازش‌نایافته) در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون (۰٫۰۰۱>p) و پیش‌آزمون و پیگیری (۰٫۰۰۱>p) وجود داشت.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش نتیجه گرفته می‌شود، اثربخشی طرح‌واره‌درمانی هیجانی بر راهبردهای سازش‌یافتۀ تنظیم هیجان بیشتر از رفتاردرمانی دیالکتیک در معلولان جسمی‌حرکتی است.