مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

محمد حسین اخوان تقوی, رسول روشن, محمدرضا شعیری, حجت الله فراهانی

چکیده
زمینه و هدف: اختلال درد دخول تناسلی ‌لگنی به‌واسطهٔ کاهش عملکرد روان‌فیزیولوژی، توانمندی جنسی را تحت‏تأثیر قرار می‎دهد. هدف پژوهش حاضر تعیین کارآمدی مقدماتی برنامهٔ درمان شناختی‌رفتاری زوجی در کاهش درد و ترس، افزایش عملکرد و رضایت جنسی زن مبتلا به واژینیسموس و همسرش بود.
روش‌بررسی: طرح تحقیق تک‌موردی روی یک زوج ازطریق نمونه‌گیری هدفمند قبل و حین و پایان مداخلهٔ درمان شناختی‌‎رفتاری زوجی بااستفاده از ابزارها ارزیابی شد. در این پژوهش پرسش‌نامه‌‌ٔ تشخیصی واژینیسموس (رئیسی و همکاران، ۱۳۹۴)، پرسش‌نامه‌‌ٔ مقیاس عملکردی جنسی زنان (روزن و همکاران، ۲۰۰۰)، پرسش‌نامه‌‌ٔ سلامت جنسی مردان (روزن و همکاران، ۲۰۰۴)، پرسش‌نامه‌‌ٔ رضایت جنسی گلومبک-راست (راست و گلومبک، ۱۹۸۶)، مقیاس سازگاری زناشویی (اسپانیر، ۱۹۷۶)، پرسش‌نامهٔ نشانه‎های بیماری (دراگوتیس و همکاران، ۱۹۷۳)، پرسش‌نامهٔ کوتاه اختلالات شخصیت (کروئگر و همکاران، ۲۰۱۲)، پرسش‌نامهٔ عزت‌نفس جنسی زنان-فرم کوتاه (زینا و شوارز، ۱۹۹۶) و پرسش‌نامهٔ خودکارآمدی جنسی (شوارز، ۱۹۹۳) به‌کار رفت. تحلیل داده‌ها به‌کمک شاخص‌های توصیفی، پراکندگی و بازهٔ محفظهٔ ثبات ۲۰درصدی از میانه صورت گرفت. نمودارهای خطی هر مُراجع در طی جلسات برای بررسی روند متغیرها در طول ارزیابی‌ها بررسی شد.
یافته‌ها: نمرات مراجعه‎کنندهٔ زن در ارزیابی‌های بعد از پایه و به‌ویژه ارزیابی سوم، به‌جز ترس و درد میزان افزایشی داشت و روند درد و ترس کاهشی و عملکرد جنسی، عزت‎نفس جنسی، خودکارآمدی جنسی، رضایت جنسی و رضایت زناشویی صعودی بود. این میزان بهبود در کمترین حالت ۱۶درصد در پس‌آزمون درمقایسه با قبل از آموزش در بین متغیرها برای این مُراجع زن به‌دست آمد. دربارهٔ مُراجع مرد روند صعودی رضایت جنسی و رضایت زناشویی کارآمدی مداخله را نشان داد. در این مراجع افزایش حداقل ۱۵درصدی در جلسهٔ دوم درمقایسه با جلسهٔ اول در بین متغیرهای موردبررسی حاصل شد.
نتیجه‌گیری: برنامهٔ مدون درمان شناختی‌رفتاری زوجی دارای کارآمدی مناسب در زنان مبتلا به واژینیسموس و همسر آن‌ها است.

پدرام فیاضیان

چکیده
زمینه و هدف: به‌منظور پیشگیری مؤثرتر از خودکشی، نیاز فوری به درک بهتر سازوکار‌هایی وجود دارد که خطر افکار و رفتارهای خودکشی را افزایش می‌دهد. به‌علاوه شناسایی نشانگرهای بیولوژیک خطر برای ایجاد راهبرد‌های پیشگیری موفق هدفمندتر و نظارت بر پاسخ‌ها به آن‌ها بسیار مهم است؛ بنابراین مطالعهٔ حاضر باهدف مروری بر الگوهای عصب‌شناختی عواطف، هیجان‌ها، افکار و رفتارهای آسیب‌رسان به خود انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر از نوع مروری نظام‌مند و روش‌شناسی آن مبتنی‌بر گردآوری و طبقه‌بندی و خلاصه‌کردن یافته‌های مقالات علمی‌پژوهشی مرتبط با الگوهای عصب‌شناختی عواطف، هیجان‌ها، افکار و رفتارهای آسیب‌رسان به خود بود. کلیدواژه‌های عصب‌شناسی، افکار آسیب‌رسان به خود، رفتار آسیب‌رسان به خود، مدارهای مغزی، عواطف و هیجان‌ها بااستفاده از گوگل اسکالر، پاپ‌مد، ساینس‌دایرکت در بازهٔ زمانی ۲۰۱۰تا۲۰۲۳ جست‌وجو شد. پس از جست‌وجوی کلیدواژه‌ها و جمع‌آوری مطالعات به‌دست‌آمده، مقالات تکراری و نامربوط به این پژوهش حذف شد. در قدم بعدی بررسی مقالات صورت گرفت و برحسب معیار‌های لازم ازجمله اعتبار مجلاتی که مقالات در آن‌ها به‌چاپ رسیدند، گزینش انجام شد. درنهایت گزینش پنجاه مقاله صورت گرفت و مقاله‌ها برای مرور وارد پژوهش شد.
یافته‌ها: مشخص شد، مناطق مغزی مختلفی مانند هسته‌های مغزی و قسمت‌های مختلف لوب پیشانی (مسئول طرح‌ریزی و اجرا) و جسم پینه‌ای در زمینۀ هیجان‌ها، افکار و رفتارهای آسیب‌رسان به خود نقش دارد.
نتیجه‌گیری: براساس یافتهٔ کلی این مرور نظام‌مند، نقاط مختلف مغزی افراد دارای افکار، رفتار یا هیجانات خودکشی، با افراد عادی تفاوت‌های متعددی دارد و این تفاوت درزمینهٔ عملکردی و نیز درزمینهٔ ساختاری است.

لیلا خوسیانی, محسن سعیدمنش

چکیده
زمینه و هدف: طلاق اغلب والدین را درمقابل یکدیگر قرار می‌دهد و این تغییرات می‌تواند منجربه اضطراب در فرزندان طلاق شود. اخیراً تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز به‌عنوان روشی مؤثر برای درمان اختلالات خُلقی مطرح شده است. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز بر اضطراب پسران ۸تا۱۱سالهٔ دارای خانوادهٔ طلاق انجام شد.
روش‌بررسی: روش این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. از بین کودکان ۸تا۱۱سالهٔ دارای خانوادهٔ طلاق مراجعه‏ کننده به کلینیک ‏های روان‌پزشکی شهر اصفهان، سی پسر داوطلب واجد شرایط با روش نمونه‌گیری دردسترس وارد مطالعه شدند. سپس به‌طور تصادفی پانزده نفر در گروه مداخلهٔ تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز و پانزده نفر در گروه گواه قرار گرفتند. امتیازات متغیر اضطراب به‌کمک مقیاس اضطراب اسپنس نسخهٔ کودکان (اسپنس، ۱۹۹۷) در دو نوبت زمانی قبل و بعد از درمان تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز مقایسه شد. تحلیل داده‌ها بااستفاده از نرم‌‌افزار SPSS نسخهٔ ۱۷ و تحلیل کوواریانس صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، امتیاز مقیاس اضطراب اسپنس در کودکان دارای خانوادهٔ طلاق در گروه مداخله و بعد از دریافت تحریک مستقیم الکتریکی درمقایسه با گروه گواه به‌طور معناداری کاهش پیدا کرد (۰٫۰۰۱>p). براساس نتایج مربوط به اندازهٔ اثر، ۶۸درصد از تفاوت بین گروه مداخله و گروه گواه در متغیر اضطراب ناشی‌از اجرای تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز بود.
نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه مشخص کرد، می‌توان از تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز به‌عنوان درمانی برای بهبود اضطراب پسران دارای خانوادهٔ طلاق استفاده کرد.

لیلا حیدری, علی رضایی شریف, اصغر نخستین گلدوست

چکیده
زمینه و هدف: اختلالات یادگیری در گروه بزرگی از اختلالات تحت عنوان اختلالات عصبی-رشدی جای گرفته و به‌منزلهٔ علت اصلی مشکلات شدید یادگیری و عدم پیشرفت تحصیلی شناخته شده است. شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که یک مشکل به‌خصوص مرتبط با اختلال یادگیری، پایین‌بودن خودنظم‌جویی تحصیلی است. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش نظم‌جویی فرآیندی هیجان بر خودنظم‌جویی تحصیلی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص انجام شد.
روش‌بررسی: این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با یک گروه آزمایش و یک گروه گواه بود. جامعهٔ آماری شامل دانش‌آموزان دختر با اختلال یادگیری مدارس ابتدایی شهر خلخال در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ بود که از بین آن‌ها ۳۰ نفر واجد شرایط داوطلب، به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. این افراد پس از کسب معیارهای ورود به مطالعه در دو گروه ۱۵ نفرهٔ آزمایش و گواه جای داده شدند. ابزار به‌کار‌رفته در این پژوهش، مقیاس یادگیری کلورادو ویلکات و همکاران (۲۰۱۱) و مقیاس خودنظم‌جویی تحصیلی بوفارد و همکاران (۱۹۹۵) بود. برنامهٔ آموزش نظم‌جویی فرآیندی هیجان گراس (۲۰۱۵) طی ۱۰ جلسهٔ ۹۰‌دقیقه‌ای تنها، برای گروه آزمایش اجرا شد. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیل کواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۷ انجام شد. سطح معناداری در آزمون‌های آماری ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد اثر آموزش نظم‌جویی فرآیندی هیجان بر افزایش خودنظم‌جویی تحصیلی گروه آزمایش، بعد از حذف اثر پیش‌آزمون، معنادار است (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: به‌طور‌کلی می‌توان گفت که با آموزش نظم‌جویی فرآیندی هیجان، می‌توان شاهد افزایش خودنظم‌جویی تحصیلی در دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری بود. از‌این‌رو، به‌کارگیری این برنامه در مدارس و کلینیک‌های تخصصی کودکان استثنایی توصیه می‌شود.

زهرا چابکی نژاد, مائده سادات نوری

چکیده
زمینه و هدف: پایداری ازدواج نیازمند آگاهی از تأثیر انتخاب‌های خود است. تمایزیافتگی و حسادت از عوامل تأثیرگذار بر بی‌ثباتی رابطۀ زوجین است. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی واقعیت‌درمانی بر تمایزیافتگی و حسادت زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاورهٔ شهر یزد انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری دوماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاورهٔ شهر یزد در سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تشکیل دادند. ازاین‌بین به‌روش نمونه‌گیری دردسترس سی نفر به‌طور داوطلبانه انتخاب شدند و به‌روش تصادفی در دو گروه گواه و آزمایش (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش پرسش‌نامهٔ تمایزیافتگی خود (اسکورن و اسمیت، ۲۰۰۳) و پرسش‌نامهٔ حسادت (ولی‌زاده و آذربایجانی، ۱۳۸۹) بود. گروه آزمایش طی هشت جلسهٔ یک‌ساعته، مداخلهٔ واقعیت‌درمانی را دریافت کرد؛ اما برای گروه گواه هیچ مداخله‌ای ارائه نشد. داده‌های پژوهش بااستفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی‌ ازطریق نرم‌افزار آماری SPSS نسخهٔ ۲۶ در سطح معنا‌داری ۰٫۰۵، تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج مشخص کرد، اثر زمان و اثر گروه و اثر متقابل‌ گروه و زمان بر متغیرهای تمایزیافتگی و حسادت معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). همچنین افزایش معنادار نمرات متغیر تمایزیافتگی و کاهش معنادار نمرات متغیر حسادت در پس‌آزمون درمقایسه با پیش‌آزمون در گروه آزمایش مشاهده شد (۰٫۰۰۱>p). در گروه آزمایش درمقایسهٔ‌ پس‌آزمون و پیگیری برای متغیرهای تمایزیافتگی (۰٫۰۰۴=p) و حسادت (۰٫۰۰۷=p)، تفاوت معناداری بین‌ میانگین‌ها مشاهده شد که حاکی‌‌از تداوم تأثیر مداخله‌ بر متغیرهای مذکور بود‌.
نتیجه‌گیری: باتوجه‌به نتایج پژوهش، واقعیت‌درمانی منجربه افزایش تمایزیافتگی و کاهش حسادت در زوجین دارای مشکلات زناشویی می‌شود.

هادی آدینه قهرمانی, شبنم اکبری نامدار, حسن ستاری ساربانقلی

چکیده
زمینه و هدف: بیماری مولتیپل‌اسکلروزیس (ام‌اس) به‌عنوان یک اختلال عصبی مزمن، چالش‌های متعددی را برای بیماران ایجاد می‌کند و طراحی محیط‌های درمانی می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی و اجتماعی آنان تأثیر بگذارد. این پژوهش باهدف بررسی تجربهٔ زیستهٔ بیماران ام‌اس از فضای معماری بیمارستان رازی شهر تبریز انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی تفسیری بود. داده‌ها ازطریق مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته با بیست بیمار ام‌اس (دوازده زن و هشت مرد با میانگین سنی ۳۰٫۷ سال) جمع‌آوری شد. تحلیل داده‌ها با روش تحلیل مضمون براون و کلارک (۲۰۰۶) انجام گرفت. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت.
یافته‌ها: پنج مضمون اصلی و پانزده مضمون فرعی از داده‌ها استخراج شد: ۱. محیط استرس‌زا دارای مؤلفه‌های آلودگی‌های محیطی، فقدان آرامش، ترس و ناامنی؛ ۲. فضای غیرخودی با فقدان حریم خصوصی، احساس بیگانگی، تجربهٔ تبعیض؛ ۳. محیط غیردرمانگر با فقدان عناصر طبیعی، دسترسی‌ناپذیری، فضای افسرده‌کننده؛ ۴. نیازهای برآورده‌نشده شامل نیاز به آرامش، نیاز به فضای اجتماعی، نیاز به استقلال؛ ۵. آرزوهای معمارانه با محوریت طبیعت‌محوری، انسان‌محوری، جامعه‌محوری.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، فضای معماری بیمارستان رازی به‌عنوان محیطی استرس‌زا و غیرحمایتی تجربه می‌شود که پاسخ‌گوی نیازهای بیماران ام‌اس نیست. بازنگری در طراحی محیط‌های درمانی با تأکید بر رویکردهای کاربرمحور و طبیعت‌محور برای بهبود کیفیت زندگی این بیماران ضروری است.

محمد بحرینی, شراره میرزائی

چکیده
زمینه و هدف: به‌کارگیری روش‌های سنتی در امر آموزش، کارآمدی کافی ندارد و حتی می‌‌تواند برخی از مؤلفه‌های روان‌شناختی دانش‌آموزان را تضعیف کند. روش‌های نوین آموزشی دربارهٔ این مسئله مفید است؛ لذا پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی سرگرم‌آموزی بر انگیزهٔ پیشرفت تحصیلی و اضطراب امتحان دانش‌آموزان پسر پایهٔ سوم ابتدایی انجام شد.
روش‌بررسی: روش این مطالعه، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی کلاس‌های مقطع دبستان مدرسهٔ پسرانهٔ نوآوران اندیشه در منطقهٔ سه شهر تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به‌تعداد ۴۹ نفر تشکیل دادند. نمونهٔ پژوهش شامل سی دانش‌آموز داوطلب واجد شرایط دبستانی پایهٔ سوم بود. آزمودنی‌ها به‌روش نمونه‌گیری هدفمند از دو کلاس این مدرسه وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. افراد نمونه به پرسش‌نامهٔ تجدیدنظرشدهٔ انگیزهٔ پیشرفت هرمنس (هومن و عسگری، ۱۳۷۹) و پرسش‌نامهٔ اضطراب امتحان (ابوالقاسمی و همکاران، ۱۳۷۵) در دو مرحلهٔ پیش‌آزمون و پس‌آزمون پاسخ دادند. در این پژوهش ابزار مداخله بازی «کاهوت» (اسلو، ۲۰۱۲) بود که در مدت بیست جلسه به آزمودنی‌های گروه آزمایش ارائه شد. تحلیل داده‌ها بااستفاده از روش تحلیل کوواریانس چندمتغیری در نرم‌افزار SPSS صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌های آماری ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، انگیزهٔ پیشرفت تحصیلی و اضطراب امتحان در پس‌آزمون بعد از حذف اثر پیش‌آزمون، بین گروه‌های آزمایش و گواه بر اثر اعمال مداخلهٔ روش سرگرم‌آموزی تفاوت معنا‌داری داشت (۰٫۰۰۱>p). براساس مقادیر مجذور اتا مشخص شد، به‌ترتیب ۸۵٫۱ و ۹۳٫۶درصد از افزایش انگیزهٔ پیشرفت تحصیلی و کاهش اضطراب امتحان در پس‌آزمون ناشی‌از اعمال روش سرگرم‌آموزی بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها، شیوه‌های آموزشی مبتنی‌بر سرگرمی در افزایش انگیزۀ پیشرفت تحصیلی و کاهش اضطراب امتحان دانش‌آموزان اثربخش است.

محسن سعیدمنش, فائزه وزیری, مهدیه عزیزی بندرآبادی

چکیده
زمینه و هدف: اختلال یادگیری یکی از علل مشکلات تحصیلی در کودکان است. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر حافظهٔ کاری دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری انجام شد.
روش‌بررسی: این مطالعه از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. از بین دانش‌آموزان هشت‌سالهٔ دوم ابتدایی دارای اختلال یادگیری مراجعه‏کننده به کلینیک‏های روان‌پزشکی شهر یزد، سی نفر داوطلب واجد شرایط با روش نمونه‌گیری غیراحتمالی از جامعهٔ دردسترس وارد مطالعه شدند. سپس با گمارش تصادفی پانزده نفر در گروه مداخله و پانزده نفر در گروه گواه قرار گرفتند. امتیازات متغیر حافظهٔ کاری به‌وسیلهٔ آزمون فراخنای ارقام وکسلر (وکسلر، ۲۰۰۳) در دو نوبت زمانی قبل و بعد از توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای اندازه‌گیری شد. افراد گروه مداخله طی چهار هفته، هشت جلسهٔ توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای را هفته‌ای دوبار دریافت کردند؛ اما برای گروه گواه درمانی انجام نشد. پروتکل درمانی استفاده‌شده در این پژوهش برای هر آزمودنی گروه مداخله، هشت جلسه توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای نوددقیقه‌ای کاپیتان لاگ۱ (نسخهٔ ۲۰۱۸) بود. تحلیل داده‌ها بااستفاده از آزمون تحلیل کوواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخۀ ۱۷ صورت پذیرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، میانگین نمرات حافظهٔ کاری در کودکان دارای اختلال یادگیری در گروه مداخله و بعد از دریافت درمان درمقایسه با گروه گواه به‌طور معناداری افزایش یافت (۰٫۰۰۱>p). براساس نتایج مربوط به اندازهٔ اثر، ۵۸درصد از تغییرات در مؤلفهٔ حافظهٔ کاری در گروه مداخله ناشی‌از اجرای برنامهٔ توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بود.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش مشخص کرد، از توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای می‌توان به‌عنوان درمانی مکمل به‌منظور بهبود حافظهٔ کاری در کودکان دارای اختلال یادگیری استفاده کرد.

قاسم رحمانی, محبوبه شاکرنیا

چکیده
زمینه و هدف: دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری علاوه‌بر محدودیت در فرایندهای یادگیری، در ابعاد عاطفی و اجتماعی نیز دچار مشکلاتی می‌شوند؛ بنابراین پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ خودکارآمدی عاطفی و خودآگاهی هیجانی و خودپذیری در دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری انجام گرفت.
روش‌بررسی: روش مطالعهٔ حاضر تحلیلی از نوع علّی‌مقایسه‌ای بود. جامعهٔ آماری را تمام دانش‌آموزان دختر پایه‌های هفتم و هشتم و نهم با و بدون ناتوانی یادگیری ورودی سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ در مدارس دولتی شهر بجنورد تشکیل دادند. گروهی متشکل از ۲۳ دانش‌آموز دختر با تشخیص اختلالات یادگیری توسط کارشناسان هوش آموزش‌وپرورش استثنایی بجنورد، به‌طور دردسترس انتخاب شدند. به‌منظور حذف عوامل مداخله‌گر، همگن‌سازی نمونهٔ دانش‌آموزان عادی صورت گرفت و آزمودنی‌ها از بین هم‌کلاسی‌های دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری انتخاب شدند؛ دراین‌راستا انتخاب دانش‌آموزان عادی به تعداد ۲۳ نفر، براساس ویژگی‌های گروه دانش‌آموزان دارای ناتوانی‌های یادگیری بود و با متغیرهایی مانند سن، سطح تحصیلات، سال ورود به مدرسه به‌روش همتاسازی کنترل شد تا تفاوت بین گروه‌ها فقط در متغیرهای پژوهش باشد. ارزیابی دو گروه بااستفاده از پرسش‌نامهٔ خودکارآمدی کودکان و نوجوانان (موریس، ۲۰۰۱) و مقیاس خودآگاهی هیجانی (گرانت و همکاران، ۲۰۰۲) و پرسش‌نامهٔ پذیرش بدون‌قیدوشرط خود (چمبرلین و هاگا، ۲۰۰۱) انجام پذیرفت. تحلیل داده‌های تحقیق بااستفاده از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری در سطح معناداری ۰٫۰۵ در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، بین دو گروه دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری و عادی در متغیرهای خودآگاهی هیجانی (۰٫۰۰۲=p) و پذیرش خود (۰٫۰۰۶=p) تفاوت معناداری وجود داشت؛ اما در متغیر خودکارآمدی عاطفی بین دو گروه تفاوت معناداری مشاهده نشد (۰٫۳۷۰=p). باتوجه‌به اندازهٔ اثر، ۱۹درصد از تغییرات خودآگاهی هیجانی و ۱۶درصد از تغییرات پذیرش خود، مربوط به وجود ناتوانی یادگیری بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها، دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری درمقایسه با همسالان عادی در ابعاد عاطفی و اجتماعی (خودآگاهی هیجانی و پذیرش خود) دچار مشکلات بیشتری هستند.

محمد رضا یوسفی, سوگند قاسم زاده, طاهره صادقیه, غلامعلی افروز

چکیده
زمینه و هدف: لکنت، اختلالی چندوجهی و بسیار پیچیده‌ٔ روانی‌حرکتی است که در جریان طبیعی گفتار فرد روی می‌دهد و تغییرات رفتاری، عاطفی، اجتماعی و نگرشی متفاوتی را به‌همراه دارد؛ لذا، ارزیابی تغییرات به‌وجودآمده، جنبه‌ای اصلی و حیاتی در درمان این اختلال به‌شمار می‌رود. پژوهش حاضر باهدف بررسی مؤلفه‌های شناختی و زبانی آزمون کالمز در دانش‌آموزان ۷تا۱۴سالهٔ دارای لکنت انجام شد.
روش‌بررسی: این پژوهش، مطالعه‌ای تحلیلی و به‌صورت مقطعی بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی کودکان دبستانی دارای لکنت ۷تا۱۴سالهٔ شهر یزد در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ تشکیل ‌دادند. نمونه شامل ۷۴ دانش‌آموز ۷تا۱۴ساله بود که به‌شیوهٔ نمونه‌گیری دردسترس از مراکز گفتاردرمانی شهر یزد در سال ۱۳۹۹ انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها، آزمون کالمز (حاوی مؤلفه‌های شناختی، عاطفی، زبانی، حرکتی، خانوادگی و اجتماعی کودکان مدرسه‌رو) (هیلی، ۲۰۱۲) و فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی به‌کار رفت. در این پژوهش مؤلفه‌های شناختی و زبانی آزمون کالمز بررسی شد. برای تحلیل داده‌ها ضریب همبستگی پیرسون، تی مستقل و تحلیل واریانس یک‌طرفه به‌کمک نرم افزار  SPSS نسخۀ ۲۳ به‌کار رفت. سطح معناداری آزمون‌های آماری ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، بین نمرهٔ کل مؤلفهٔ شناختی و سن در دانش‌آموزان دارای لکنت، رابطه‌ٔ معنادار و مثبت وجود داشت (۰٫۰۵>p)؛ به‌علاوه میان نمرهٔ کل مؤلفهٔ زبانی و زمان تشخیص وجود لکنت رابطهٔ معنادار و منفی مشاهده شد (۰٫۰۵>p)؛ همچنین میان دختران و پسران دارای لکنت در مؤلفهٔ زبانی تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۲۱=p)؛ اما در مؤلفهٔ شناختی تفاوت معناداری دیده نشد (۰٫۸۱۰=p)؛ افزون‌براین تفاوت معناداری میان مؤلفه‌های شناختی (۰٫۸۲۳=p) و زبانی (۰٫۶۴۱=p) مقیاس کالمز در دانش‌آموزان دارای لکنت به‌تفکیک پایه‌های تحصیلی وجود نداشت.
نتیجه‌گیری: ارزیابی مؤلفه‌های شناختی و زبانی افراد دارای لکنت مشخص کرد، برای اثربخشی بیشتر و مؤثرتر درمان‌های مربوط به آن، باید مداخله در سنین کم صورت پذیرد؛ درواقع سن تشخیص و نیز زمان مداخله می‌تواند از اهمیت دوچندانی برخوردار باشد؛ البته دراین‌راستا توجه به جنسیت فرد دارای لکنت نیز حائز اهمیت است.