چکیده
زمینه و هدف: شواهد بسیاری وجود دارد که یک مشکل به‌خصوص مرتبط با اختلال یادگیری، رفتارهای تکانشی است و این رفتارها پایه و اساس بسیاری از اختلالات ازجمله اختلالات یادگیری به‌شمار می‌رود؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی توان‌بخشی شناختی مبتنی‌بر حافظه بر رفتارهای تکانشی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را دانش‌آموزان دختر با اختلال یادگیری خاص مدارس ابتدایی شهر اردبیل در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تشکیل دادند. از بین آن‌ها سی نفر داوطلب واجد شرایط به‌روش نمونه‌گیری دردسترس و پس از کسب معیارهای ورود به مطالعه، در دو گروه پانزده‌نفرهٔ آزمایش و گواه قرار گرفتند. ابزارهای به‌کاررفته در پژوهش، پرسش‌نامهٔ مشکلات یادگیری کلورادو (ویلکات و همکاران، ۲۰۱۱) و مقیاس تکانشگری بارات-ویرایش یازدهم (پاتون و همکاران، ۱۹۹۵) بود. برنامهٔ توان‌بخشی شناختی مبتنی‌بر حافظه (شولبرگ و ماتیر، ۲۰۰۱) طی ده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای تنها برای گروه آزمایش اجرا شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تک‌متغیره در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌های آماری ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، اثر توان‌بخشی شناختی مبتنی‌بر حافظه بر کاهش رفتارهای تکانشی گروه آزمایش بعد از حذف اثر پیش‌آزمون، معنادار بود (۰٫۰۰۲=p). براساس اندازهٔ اثر، ۳۱٫۱درصد از تغییرات رفتارهای تکانشی در پس‌آزمون به‌واسطهٔ دریافت آموزش تبیین شد.
نتیجه‌گیری: آموزش برنامه توان‌بخشی شناختی مبتنی‌بر حافظه، رفتارهای تکانشی را در دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری کاهش می‌دهد؛ ازاین‌رو، به‌کارگیری این برنامه در مدارس و کلینیک‌های تخصصی کودکان استثنایی توصیه می‌شود.