چکیده
زمینه و هدف: پیشرفت تحصیلی موفقیت‌آمیز در طول دورهٔ متوسطه، در دستیابی به مسیر رشد تحصیلی مثبت در سال‌های آتی، حیاتی است؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر باهدف بررسی رابطهٔ شایستگی هیجانی-اجتماعی و درگیری تحصیلی با پیشرفت تحصیلی براساس نقش واسطه‌ای سازگاری تحصیلی در دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطهٔ دوم انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، تحلیلی از نوع همبستگی مبتنی‌بر مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری را همهٔ دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطهٔ دوم شهر بجنورد در شش ماه دوم سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تشکیل دادند. از این میان ۳۸۳ نفر به‌شیوهٔ خوشه‌ای چندمرحله‌ای به‌عنوان نمونهٔ پژوهش انتخاب شدند. گردآوری داده‌ها با مقیاس درگیری تحصیلی (ریو، ۲۰۱۳) و پرسش‌نامهٔ شایستگی هیجانی-اجتماعی (زو و ای، ۲۰۱۲) و پرسش‌نامهٔ سازگاری دانش‌آموزان دبیرستانی (سینها و سینگ، ۱۹۹۳) انجام گرفت. به‌منظور سنجش پیشرفت تحصیلی، معدل دانش‌آموزان در امتحانات پایان ترم محاسبه و به‌عنوان شاخصی از پیشرفت تحصیلی آنان در نظر گرفته شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و روش مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SSPS نسخهٔ ۲۶ و AMOSنسخهٔ ۲۳ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها، ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، درگیری تحصیلی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۱۹=β) و سازگاری تحصیلی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۲۱=β) اثر مستقیم و معنادار بر پیشرفت تحصیلی داشتند؛ اما اثر مستقیم شایستگی هیجانی-اجتماعی بر پیشرفت تحصیلی معنادار نبود (۰٫۰۸۶=p و ۰٫۰۹=β). ضرایب غیرمستقیم مشخص کرد، اثر غیرمستقیم شایستگی‌ هیجانی-اجتماعی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۲۱=β) و درگیری تحصیلی (۰٫۰۰۲=p و ۰٫۱۷=β) بر پیشرفت تحصیلی با نقش واسطه‌ای سازگاری تحصیلی تحصیلی مثبت و معنادار بود. شاخص‌های برازش به‌دست‌آمده از مدل کلی با داده‌های جمع‌آوری‌شده برازش مطلوب داشتند (۱٫۸۲=X²/df و ۰٫۹۵=TLI و ۰٫۹۶=GFI و ۰٫۹۵=IIF و ۰٫۹۷=CFI و ۰٫۹۳=AGFI و ۰٫۹۵=NFI و ۰٫۰۴=RMSEA).
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد، سازگاری تحصیلی در رابطهٔ میان شایستگی هیجانی-اجتماعی و درگیری تحصیلی با پیشرفت تحصیلی نقش واسطه‌ای دارد. این نتایج می‌تواند به توسعهٔ مداخلات آموزشی برای بهبود پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان کمک شایانی کند.