مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: اختلال اضطراب فراگیر از اختلالات بسیار شایع ‌اضطرابی مشاهده‌شده در جمعیت عمومی و مراکز بالینی است؛ بنابراین باتوجه به اهمیت اختلال اضطراب فراگیر، مطالعهٔ حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش خوددلگرم‌سازی بر سرسختی روان‌شناختی و رشد اجتماعی دانش‌آموزان دارای اضطراب فراگیر انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری این پژوهش تمامی دانش‌آموزان دختر ۱۳تا۱۵سالهٔ منطقهٔ نُه شهر تهران (دورهٔ اول متوسطه) در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ بودند که به مرکز مشاورهٔ همیار ‌مراجعه کرده بودند و تشخیص اختلال اضطراب فراگیر گرفتند. سی نفر نمونه به‌صورت دردسترس انتخاب شدند و با استفاده از گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش ‌(پانزده نفر) و گواه (پانزده نفر) تخصیص یافتند. سپس به تکمیل پرسشنامهٔ سرسختی روان‌شناختی (کیامرثی و همکاران، ۱۳۷۷) و پرسشنامهٔ رشد اجتماعی (کرامتی، ۱۳۸۲) اقدام کردند. در ادامه، هشت جلسهٔ ۶۰دقیقه‌ای مداخلهٔ آموزشی خوددلگرم‌سازی برای گروه آزمایش برگزار شد؛ اما گروه گواه آموزشی دریافت نکرد. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس در سطح معنا‌داری ۰٫۰۱ توسط نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۲ تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که در پس‌آزمون میانگین نمرات متغیرهای سرسختی روان‌شناختی (مبارزه‌جویی و کنترل و تعهد) و رشد اجتماعی گروه آزمایش درمقایسه با گروه گواه به‌طور معنا‌داری افزایش پیدا کرد (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش، آموزش خوددلگرم‌سازی در بهبود سرسختی روان‌شناختی و رشد اجتماعی دانش‌آموزان دارای اضطراب فراگیر مؤثر است.

زمینه و هدف: تأثیر سوءمصرف مواد بر هیجانات و عواطف مصرف‌کننده انکارناپذیر است؛ بدین‌ترتیب هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی درمان هیجان‌مدار بر مؤلفه‌های خودانتقادی و احساس شرم بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه و دورۀ پیگیری سه‌ماهه بود. جامعهٔ آماری را تمامی مُراجعان کلینیک‌های ترک اعتیاد منطقهٔ پنج شهر تهران در سال‌های ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تشکیل دادند که تحت درمان نگهدارنده با متادون بودند. سی نفر داوطلب واجد شرایط به‌روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای وارد مطالعه شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه پانزده‌نفری گواه و آزمایش قرار گرفتند. ابزارهای اندازه‌گیری متغیرها، مقیاس خودانتقادی (گیلبرت و همکاران، ۲۰۰۴) و مقیاس احساس شرم (کوهن و همکاران، ۲۰۱۱) بود. شرکت‌کنندگان گروه آزمایش دوازده جلسه درمان هیجان‌مدار دریافت کردند؛ درحالی‌که برای گروه گواه، هیچ جلسهٔ درمانی برگزار نشد. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۲ صورت گرفت.
یافته‌ها: اثر زمان و اثر تعامل زمان و گروه بر مؤلفه‌های متغیر خودانتقادی شامل خوداعتمادی و خودانتقادی و متغیر احساس شرم و مؤلفه‌های آن شامل خودارزیابی منفی و رفتار کناره‌جویانه در بیماران معنادار بود (۰٫۰۵>p)؛ همچنین اثر گروه بر متغیرهای مذکور به‌جز خوداعتمادی معنادار بود (۰٫۰۵>p). در گروه درمان هیجان‌مدار، نمرات پس‌آزمون و پیگیری مؤلفهٔ خوداعتمادی افزایش معنادار و مؤلفۀ خودانتقادی و متغیر احساس شرم و مؤلفه‌های آن، کاهش معنادار درمقایسه با نمرات پیش‌آزمون پیدا کرد (۰٫۰۵>p). تفاوت معناداری در نمرهٔ متغیرهای مذکور بین مراحل پس‌آزمون و پیگیری مشاهده نشد که نشان‌دهندهٔ تداوم اثربخشی مداخله در مرحلهٔ پیگیری بود (۰٫۰۵<p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به اثربخشی درمـان هیجـان‌مـدار بـر کاهش مؤلفۀ خودانتقادی و احساس شرم و مؤلفه‌های آن در گروه آزمایش درمقایسه با گروه گواه، این درمان می‌تواند به‌عنوان روشی مداخله‌ای در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون استفاده شود.