زمینه و هدف: باتوجه به اهمیت حافظهٔ فعال در زندگی روزمره و نیز افزایش نگرانی‌ها در حوزهٔ نقص‌های شناختی مرتبط با افزایش سن، جست‌وجوی روش‌های ساده و اثربخش برای ارتقای ظرفیت حافظهٔ فعال و پیشگیری از بروز مشکلات حافظه در فراخنای عمر امری حیاتی محسوب می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسهٔ اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی و بهسازی حافظهٔ فعال بر ارتقای ظرفیت حافظهٔ فعال انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را تمامی دانش‌آموزان پسر تهران تشکیل دادند. چهل‌وپنج دانش‌آموز با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای به‌صورت تصادفی در گروه مداخله‌ای ذهن‌آگاهی، گروه مداخله‌ای بهسازی حافظهٔ فعال و گروه گواه تخصیص یافتند. گروه مداخلهٔ ذهن‌آگاهی هشت جلسه تمرین‌های ذهن‌آگاهی و گروه بهسازی حافظهٔ فعال هشت جلسه مداخله دریافت کرد. ابزار این پژوهش مقیاس حافظهٔ فعال استنفورد-بینه تهران (نسخهٔ پنجم، ۲۰۰۳) بود که در هر سه گروه قبل و بعد از مداخلات سنجش و ارزیابی حافظه صورت گرفت. از روش تحلیل کوواریانس تک‌متغیره برای تحلیل داده‌ها و از آزمون تعقیبی بونفرونی برای بررسی و مقایسهٔ دوبه‌دوی گروه‌ها با سطح معناداری ۰٫۰۵ استفاده شد. تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ انجام گرفت.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش، اثربخشی مداخله‌های ذهن‌آگاهی و بهسازی حافظهٔ فعال را با نرم‌افزار N-back بر ارتقای حافظهٔ فعال نشان داد (۰٫۰۰۱>p)؛ اما اندازهٔ اثر مداخلهٔ بهسازی حافظه با نرم‌افزار N-back بیشتر از مداخلهٔ ذهن‌آگاهی بود (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های پژوهش می‌توان از روش‌های شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی و بهسازی حافظهٔ فعال برای ارتقای حافظهٔ فعال دانش‌آموزان استفاده کرد.
