زمینه و هدف: در کودکان با اختلال اتیسم در هر دوی ارتباط و تعامل اجتماعی آسیب وجود دارد و الگوهای تکراری و محدودشده‌ای از علایق، رفتارها و فعالیت‌ها دیده می‌شود. هدف این پژوهش تدوین برنامه‌ٔ آموزشی جامع مبتنی‌بر مدل پردازش شنیداری و بررسی اثر برنامه بر برونداد کلامی کودکان با اختلال طیف اتیسم بی‌کلام بود.
روش‌بررسی: این پژوهش نیمه‌آزمایشی بود و در قالب طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه انجام شد. جامعۀ آماری پژوهش، کودکان مبتلا به اتیسم ۴تا۷ سال مراکز گفتاردرمانی شهر تهران در سال ۱۳۹۸ بودند که چهل داوطلب واجد شرایط وارد مطالعه شدند. سپس به‌طور تصادفی به گروه آزمایش (بیست نفر) و گروه گواه (بیست نفر) تقسیم شدند. برنامۀ آموزشی تدوین‌شدۀ پژوهش در ۳۶ جلسۀ ۴۵دقیقه‌ای روی کودکان گروه آزمایش به‌صورت انفرادی انجام پذیرفت؛ درحالی‌که گروه گواه هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. نسخۀ فارسی آزمون تشخیصی آوایی واجی (ظریفیان و همکاران، ۱۳۹۳) برای اندازه‌گیری برونداد کلامی در پیش‌آزمون و پس‌آزمون دو گروه به‌کار رفت و همچنین از مقیاس رتبه‌بندی اتیسم دوران کودکی (اسچوپلر و همکاران، ۱۹۸۰) و چک‌لیست مشکلات شنیداری (فیشر، ۱۹۷۶) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس در سطح معناداری ۰٫۰۵ با نرم‌افزار SPSS نسخۀ ۲۶ تجزیه‌و‌تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که برنامۀ آموزشی تدوین‌شده مبتنی‌بر مدل پردازش شنیداری دارای نسبت روایی محتوایی (۰٫۶۲<CVR) و مقدار شاخص روایی محتوایی (۰٫۸۰=CVI) مطلوب است. پس از اجرای برنامۀ آموزشی، مشخص شد که برونداد کلامی همخوان (۰٫۰۱۲=p) و برونداد کلامی واکه (۰٫۰۲۸=p)، در گروه آزمایش درمقایسه با گروه گواه به‌طور معناداری بهبودی دارد.
نتیجه‌گیری: برنامۀ آموزشی جامع مبتنی‌بر مدل پردازش شنیداری که در این پژوهش ارائه شده است، منجربه بهبودی درخورتوجه تولید برونداد کلامی در سطوح واکه و همخوان در بسیاری از کودکان با اختلال طیف اتیسم می‌شود.
