مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: تولد کودک با نیازهای ویژه می‌تواند مشکلات روان‌شناختی را برای والدین در پی داشته باشد؛ ازاین‌رو این پژوهش با هدف طراحی و ارزیابی برنامهٔ آموزش مثبت‌نگری مبتنی‌بر شفقت برای والدین دارای کودک خردسال با نشانگان داون و اثربخشی آن بر بهزیستی روان‌شناختی والدین انجام شد.
روش‌بررسی: روش این پژوهش از نوع شبه‌آزمایشی، با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری سه‌ماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را والدین کودکان با نشانگان داون کمتر از دو سال در استان یزد در آبان ۱۳۹۷ تشکیل دادند. نمونهٔ آماری شامل ۱۴ زوج (پدر و مادر) بود که به‌شیوهٔ دردسترس، از شهرهای یزد، میبد و اردکان انتخاب شدند و براساس سطح تحصیلات و وضعیت اقتصادی‌اجتماعی همتاسازی شدند. سپس به‌صورت تصادفی در گروه آزمایش و گروه گواه قرار گرفتند. ابزار پژوهش مقیاس بهزیستی روان‌شناختی (ریف، ۱۹۸۹) بود. پس از اجرای پیش‌آزمون، گروه آزمایش چهارده جلسه آموزش مثبت‌نگری مبتنی‌بر شفقت را دریافت کرد؛ درحالی‌که گروه گواه مداخله‌ای دریافت نکرد. برنامهٔ مداخله‌ای به‌کاررفته در این پژوهش براساس دیدگاه مارتین سلیگمن (۲۰۱۱) طراحی شد که در آن از نتایج پژوهش‌های انجام‌شده در حوزهٔ روان‌شناسی مثبت‌نگر و باتوجه به پنج مؤلفهٔ بهزیستی روان‌شناختی یعنی هیجان مثبت، اشتیاق، معنا، روابط مثبت و دستاورد (موفقیت) اقتباس صورت گرفت و با ویژگی‌های فرهنگی انطباق داده شد. تحلیل داده‌ها به‌کمک نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۰ با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون مقایسۀ زوجی در سطح معناداری ۰٫۰۵ صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، برنامهٔ آموزش مثبت‌نگری مبتنی‌بر شفقت، بهزیستی روان‌شناختی والدین گروه آزمایش را به‌طور معناداری افزایش داد (۰٫۰۰۱=p). تأثیر برنامه در مرحلۀ پیگیری پس از سه ماه نیز باقی بود (۰٫۰۸۰=p). همچنین آموزش مثبت‌نگری مبتنی‌بر شفقت توانست در خرده‌مقیاس زندگی معنادار بین دو گروه تفاوت معنادار ایجاد کند (۰٫۰۴۵=p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های پژوهش می‌توان از برنامهٔ آموزش مثبت‌نگری برای والدین کودکان با نشانگان داون درجهت افزایش بهزیستی روان‌شناختی آنان بهره گرفت.