مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: محیط خانواده می‌تواند رشد عاطفی-اجتماعی کودکان و نوجوانان را به‌شدت تقویت کند یا مانع آن شود. این پژوهش با هدف مقایسۀ اثربخشی درمان رابطۀ والد-کودک و درمان ترکیبی رابطۀ والد-کودک و درمان دلبستگی در مادران دلبستهٔ ناایمن بر مشکلات رفتاری کودکان انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری دوماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را مادران دارای کودکان دچار مشکلات رفتاری مراجعه‌کننده به کلینیک‌های مشاوره و روان‌شناختی واقع در منطقهٔ یک شهر تهران در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ تشکیل دادند. سی مادر داوطلب واجد شرایط با تشخیص سبک دلبستگی ناایمن براساس نسخهٔ کوتاه مقیاس تجارب مربوط به روابط نزدیک (وی و همکاران، ۲۰۰۷)، وارد مطالعه شدند. سپس در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه قرار گرفتند (هر گروه ده نفر). در سه مرحلۀ آزمون، مادران به سیاههٔ اختلال‌های رفتاری کودک (آخنباخ و رسکورلا، ۲۰۰۷) پاسخ دادند. گروه آزمایش اول، ده جلسه درمان رابطۀ والد-کودک و گروه آزمایش دوم، ده جلسه درمان رابطهٔ والد-کودک و ده جلسه درمان دلبستگی را دریافت کرد. برای تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس، آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ در نرم‌افزار SPSS نسخۀ ۲۴ استفاده شد.
یافته‌ها: بین دو گروه آزمایش در متغیرهای افسردگی/گوشه‌گیری (۰٫۰۰۶=p)، رفتارهای پرخاشگرانه (۰٫۰۱۳=p) و قانون شکنانه (۰٫۰۰۱=p) تفاوت معنادار وجود داشت؛ اما در بقیه متغیرها (اضطراب، شکایات جسمانی، مشکلات اجتماعی، مشکلات تفکر و مشکلات توجه) بین دو گروه آزمایش تفاوت معنادار مشاهده نشد (۰٫۰۵<p). همچنین نتایج بیانگر تفاوت معنادار بین میانگین‌های متغیرهای مذکور در مراحل پیش‌آزمون با پس‌آزمون و پیگیری در گروه‌های آزمایش (۰٫۰۰۱=p) و ماندگاری این تأثیر در مرحلهٔ پیگیری بود (۰٫۰۵<p، ۰٫۰۱۷=p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، ضمن اثربخشی هر دو درمان بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان، در مقام مقایسه، در متغیرهای افسردگی/گوشه‌گیری و رفتارهای قانون‌شکنانه، درمان ترکیبی اثربخشی بیشتری در مقایسه با درمان رابطۀ والد-کودک دارد و در متغیر رفتارهای پرخاشگرانه، درمان رابطۀ والد-کودک اثربخشی بیشتری در مقایسه با درمان ترکیبی دارد.