مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

زمینه و هدف: نوجوانی دورهٔ تغییرات اساسی جسمی، روان‌شناختی و تغییرات عمده در تعاملات اجتماعی و روابط افراد است و امروزه برنامه‌های ایمن‌سازی نوجوانان جزو اهداف و اولویت‌ها به‌شمار می‌رود. هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی آموزش برنامه‌ٔ ایمن‌سازی روانی بر جهت‌گیری زندگی و تنظیم هیجان میان‌فردی نوجوانان بود.
روش‌بررسی: روش این پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری شش‌ماهه انجام شد. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی دانش‌آموزان دختر دورۀ متوسطهٔ اول به تعداد ۹۷۸۰ نفر تشکیل دادند که در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ در ۳۸ دبیرستان منطقهٔ شانزده تهران مشغول به تحصیل بودند. در این پژوهش برای انتخاب جمعیت نمونه از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شد. برای این منظور ابتدا از بین ۳۸ دبیرستان موجود در منطقهٔ شانزده آموزش‌و‌پرورش تهران، سه دبیرستان به‌صورت تصادفی در نظر گرفته شد و دانش‌آموزان آن، پرسش‌نامه‌های پژوهش را تکمیل کردند. سپس تعداد بیست دانش‌آموز از این دبیرستان‌ها، دارای نمرهٔ کمتر از خط برش پرسش‌نامه‌های تحقیق، به‌طور تصادفی انتخاب شدند و آموزش برنامهٔ ایمن‌‌سازی روانی را دریافت کردند. ابزار جمع آوری داده‌ها، آزمون جهت‌گیری زندگی (شی‌یر و همکاران، ۱۹۸۵) و پرسش‌نامهٔ تنظیم شناختی هیجان (گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۱) بود. زمان برنامهٔ آموزشی دوازده جلسهٔ ۷۵دقیقه‌ای و طول مدت آموزش نیز سه هفته بود. تحلیل داده‌ها با روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ در سطح معناداری ۰٫۰۵ صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، آموزش ایمن‌سازی روانی بر جهت‌گیری زندگی نوجوانان مؤثر نبود (۰٫۱۷۳=p)؛ ولی بر تنظیم شناختی هیجان نوجوانان تأثیر داشت (۰٫۰۳۷=p). همچنین براساس میانگین نمرات (پیش‌آزمون: ۷٫۵۱±۸۵٫۵۵، پس‌آزمون: ۵٫۸۲±۱۳۰٫۴۵، پیگیری: ۸٫۸۹±۱۲۷٫۲۰)، آموزش ایمن‌سازی روانی بعد از شش ماه در افزایش تنظیم شناختی هیجان پایدار بود.
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های پژوهش نتیجه‌گیری می‌شود، آموزش برنامهٔ ایمن‌سازی روانی می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا خود را دربرابر موقعیت‌های مختلف پرخطر حفظ کنند و تنظیم هیجانات خویش را بهبود بخشند.