زمینه و هدف: اعتیاد به فضای مجازی با ابعاد مشکلات فراشناخت حالتی، روابط اجتماعی پایین، روابط حمایت اجتماعی با مشکلات هیجانی، رفتارهای تکانشی و پرخاشگری ارتباط دارد. هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل گرایش به فضای مجازی بر اساس فراشناخت حالتی با میانجیگری هیجانهای مثبت و منفی تحصیلی در دانشآموزان دختر تیزهوش بود.
روش بررسی: روش پژوهش همبستگی با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری قرار دارد. جامعه پژوهش شامل تمامی دانشآموزان تیزهوش دختر مقطع متوسطه دوم شهرستان قائم شهر، بابل و ساری در سالتحصیلی 99-1398 تشکیل دادند. نمونه پژوهش شامل350 دانشآموز دختر بودند که به روش در دسترس انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه فضای مجازی جعفری و کلانتری (1395)، پرسشنامه هیجانهای تحصیلی پکران، گوئیز و فرینزل (2011) و پرسشنامه فراشناخت حالتی اونیل و عابدی (1996) استفاده شد. دادههای جمعآوری شده با استفاده از شاخصهای آمار توصیفی، آزمون همبستگی پیرسون و مدلسازی معادلات ساختاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. لازم به ذکر است که در تمامی تحلیلها نسخهی
SPSS-19و
Amos-23 استفاده شد. سطح معنیداری آزمونها 05/0 تعیین شد.
یافتهها: نتایج حاصل از تحلیل نشان داد که فراشناخت حالتی بر هیجانهای مثبت (94/0
β =؛001/0
p<) و هیجانهای منفی اثرمستقیم معنیداری (001/0>
p، 19/0-=
β) داشت. همچنین بررسی اثرهیجانها بر گرایش به فضای مجازی نیز نشان داد که هیجانهای مثبت بر گرایش به فضای مجازی اثرمعکوس (001/0>
p ،27/0- =
β)، و هیجانهای منفی بر گرایش به فضای مجازی اثر مستقیم داشت (006/0=
p ،19/0-=
β). در مجموع یافتههای حاصل از تحلیل نشان داد که فراشناختحالتی (000/0=
p ،29/0-=
β)، هیجانهای مثبت (001/0=
p ،27/0-=
β) و هیجانهای منفی(002/0=
p ،16/0-=
β) اثرات کل معنیداری بر گرایش به فضای مجازی دختران تیزهوش داشت، بررسی شاخصهای برازش نیکویی مدل براساس شاخص خی دو (42/2=
)، ریشهی میانگین خطای برآورد (03/0=
RMSEA)، برازندگی تعدیلشده (97/0=
GFI) و برازندگی نرمشده (97/0=
NFI)، نشان داد که گرایش به فضای مجازی میتواند ازهیجانهای منفی و فراشناخت افراد تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بپذیرد، بنابرین مدل پیشنهادی با دادهها تناسب مناسبی داشت.
نتیجهگیری: براساس یافتههای این پژوهش میتوان نتیجه گرفت که فراشناخت حالتی و هیجانهای مثبت و منفی تحصیلی متغیرهای بسیار مهمی هستند که در گرایش به فضای مجازی نوجوانان تاثیر دارند؛ و فراشناخت حالتی با میانجیگری هیجانهای مثبت و منفی تحصیلی میتواند مدل مطلوبی برای تبیین گرایش دانشآموزان دختر تیزهوش به فضای مجازی باشد.