مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: اعتیاد به فضای مجازی با ابعاد مشکلات فراشناخت حالتی، روابط اجتماعی ضعیف، روابط حمایت اجتماعی با مشکلات هیجانی، رفتارهای تکانشی و پرخاشگری ارتباط دارد. پژوهش حاضر با هدف تدوین مدل گرایش به فضای مجازی براساس فراشناخت حالتی با میانجیگری هیجان‌های مثبت و منفی تحصیلی در دانش‌آموزان دختر تیزهوش انجام شد.
روش‌بررسی: این پژوهش از جنبهٔ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ شیوهٔ گردآوری داده‌ها به‌صورت مقطعی و تحلیل آن‌ها به‌روش توصیفی و از نوع مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی دانش‌آموزان تیزهوش دختر دورۀ متوسطهٔ دوم شهرستان‌های قائم‌شهر و بابل و ساری در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ تشکیل دادند. نمونهٔ پژوهش ۳۵۰ دانش‌آموز دختر بودند که به‌روش دردسترس انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها، پرسش‌نامهٔ فضای مجازی (جعفری و کلانتری، ۱۳۹۵) و پرسش‌نامهٔ هیجان‌های تحصیلی (پکران و همکاران، ۲۰۱۱) و پرسش‌نامهٔ فراشناخت حالتی (اونیل و عابدی، ۱۹۹۶) به‌کار رفت. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی، آزمون همبستگی پیرسون و مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SPSS نسخه‌ٔ ۱۹ و AMOS نسخهٔ ۲۳ صورت گرفت. سطح معنا‌داری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: فراشناخت حالتی بر هیجان‌های مثبت (۰٫۹۴=β، ۰٫۰۰۱>p) و هیجان‌های منفی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۱۹-=β) اثر مستقیم و معنا‌داری داشت. هیجان‌های مثبت (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۲۷-=β) و هیجان‌های منفی (۰٫۰۰۲=p، ۰٫۱۶=β) اثر مستقیم و معناداری بر گرایش به فضای مجازی داشتند. فراشناخت حالتی با میانجیگری هیجان‌‌های مثبت و منفی بر گرایش به فضای مجازی دارای اثر غیرمستقیم و معناداری بود (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۲۹-=β). براساس شاخص‌های برازش نکویی مدل، مدل پیشنهادی با داده‌ها تناسب خوبی داشت (۲٫۴۲۱=X²/df، ۰٫۰۳۸=RMSEA، ۰٫۹۷۳=GFI، ۰٫۹۷۱=NFI، ۰٫۹۹۶=CFI).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش نتیجه گرفته می‌شود، فراشناخت حالتی و هیجان‌های مثبت و منفی تحصیلی متغیرهای بسیار مهمی است که در گرایش به فضای مجازی نوجوانان تأثیر دارند؛ همچنین فراشناخت حالتی با میانجیگری هیجان‌های مثبت و منفی تحصیلی می‌تواند مدل مطلوبی برای تبیین گرایش دانش‌آموزان دختر تیزهوش به فضای مجازی باشد.