مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: امروزه یکی از مسائل مهم مربوط به دانش‌آموزان، پرخاشگری است که مؤلفه‌های زیادی در آن دخالت دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی ذهن‌آگاهی بر تنظیم شناختی هیجان، خرد، تفکر منطقی و سازگاری اجتماعی نوجوانان دختر پرخاشگر انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را دانش‌آموزان دختر دورهٔ دوم متوسطه در منطقهٔ چهار آموزش‌وپرورش تبریز در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ تشکیل دادند. از میان مدارس متوسطهٔ دخترانهٔ منطقهٔ مذکور، دو مدرسه به‌صورت تصادفی خوشه‌ای انتخاب شد. از غربالگری اولیه با استفاده از پرسش‌نامهٔ پرخاشگری (باس و پری، ۱۹۹۲)، سی نفر از دانش‌آموزان دختر دارای پرخاشگری به‌صورت داوطلبانه وارد مطالعه شدند و در دو گروه پانزده‌نفری گواه و آزمایش قرار گرفتند. آزمودنی‌های گروه آزمایش به‌صورت گروهی مداخلهٔ درمانی ذهن‌آگاهی (ویلیامز، ۲۰۱۰) را به‌مدت شش جلسه، هفته‌ای یک جلسه به‌مدت ۱٫۵تا۲ ساعت دریافت کردند. داده‌ها در دو مرحله قبل و بعد از مداخله ازطریق مقیاس ارزش‌های بنیادین (جیسون و همکاران، ۲۰۰۱)، پرسش‌نامهٔ تنظیم شناختی هیجان (گارنفسکی و کرایج، ۲۰۰۶)، پرسش‌نامهٔ تفکر منطقی (کمبر و همکاران، ۲۰۰۰) و پرسش‌نامهٔ مهارت‌های اجتماعی (ماتسون و همکاران، ۱۹۸۳) جمع‌آوری شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تک‌متغیره در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ در سطح معناداری ۰٫۰۵ صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، درمان ذهن‌آگاهی در گروه آزمایش درمقایسه با گروه گواه موجب افزایش راهکارهای سازش‌یافتۀ تنظیم شناختی هیجان (۰٫۰۰۱>p)، کاهش راهکارهای سازش‌نیافتۀ تنظیم شناختی هیجان (۰٫۰۰۱>p) و نیز افزایش خرد (۰٫۰۰۲=p)، سازگاری اجتماعی (۰٫۰۱۰=p) و تفکر منطقی (۰٫۰۰۱>p) در نوجوانان دختر پرخاشگر شد.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها، آموزش ذهن‌آگاهی موجب بهبود مؤلفه‌های تنظیم شناختی هیجان، خرد، تفکر منطقی و سازگاری اجتماعی در نوجوانان پرخاشگر می‌شود؛ بنابراین می‌توان ذهن‌آگاهی را به‌عنوان درمانی مؤثر در بهبود این مؤلفه‌ها در افراد پرخاشگر توصیه کرد.