مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

زمینه و هدف: اعتیاد و پیامدهای ناخوشایند ناشی‌از آن، از مشکلات بسیار مهم سلامت عمومی در سراسر جهان به‌شمار می‌رود. پژوهش حاضر با هدف مقایسهٔ اثربخشی درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد و طرح‌واره‌درمانی بر کاهش اضطراب و تکانشگری در افراد معتاد متجاهر انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری دوماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی معتادان مرد متجاهر مادهٔ شانزده قانون مبارزه با مواد مخدر در استان گیلان در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تشکیل دادند. تعداد ۴۵ معتاد مرد واجد شرایط داوطلب وارد مطالعه شدند و به‌روش تصادفی در دو گروه آزمایش درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد و طرح‌واره‌درمانی و یک گروه گواه قرار گرفتند (هر گروه پانزده نفر). به‌منظور انجام مداخلات، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد (پترسون و همکاران، ۲۰۰۹) و طرح‌واره‌درمانی (یانگ و همکاران، ۲۰۰۳) هریک در هشت جلسه صرفاً برای گروه‌های آزمایش اجرا شد. ابزارهای استفاده‌شده، پرسش‌نامۀ اضطراب بک-ویرایش دوم (بک و همکاران، ۱۹۹۶) و مقیاس تکانشگری بارت (بارت و همکاران، ۱۹۹۷) بود. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۲ در سطح معناداری ۰٫۰۵ تحلیل شد.
یافته‌ها: تغییر در سه مرحلهٔ پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری صرف‌نظر از عامل گروه برای متغیرهای تکانشگری و اضطراب معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). سه گروه در متغیرهای مذکور تفاوت معناداری داشتند (۰٫۰۰۱>p). همچنین بین میانگین نمرات گروه‌های آزمایش با گروه گواه در متغیرهای تکانشگری و اضطراب تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ اما بین میانگین نمرات تکانشگری و اضطراب در دو گروه آزمایش تفاوت معناداری مشاهده نشد (به‌ترتیب ۰٫۱۹۵=p و ۰٫۹۹۹=p) و براساس میانگین‌ نمرات، با گذشت زمان دوماهه اثربخشی درمان‌ها پایدار بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های این پژوهش، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد و طرح‌واره‌درمانی هر دو بر کاهش تکانشگری و اضطراب افراد معتاد متجاهر اثربخش‌ است؛ اما بین اثربخشی دو درمان تفاوت معنادار وجود ندارد.