مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌های اجتماعی نقش بسزایی در آموزش افراد دارای معلولیت و نیز آموزش سایر افراد جامعه درقبال افراد دارای معلولیت دارند. رسانه‌های امروز کشور کمتر به این رسالت مهم توجه داشته‌اند. تحقیق حاضر با هدف شناخت بازنمایی افراد دارای معلولیت در رسانه‌های اجتماعی و نیز نقش این‌گونه رسانه‌ها در ارتقای شرایط زندگی این افراد صورت گرفت.
روش‌بررسی: این پژوهش با روش کیفی انجام پذیرفت. به‌منظور نیل به هدف پژوهش از ابزار مصاحبهٔ عمیق و نیمه‌ساختاریافته استفاده شد. با یازده نفر از خبرگان رسانه‌ها در ایران مصاحبه صورت گرفت که همگی حداقل ده سال سابقهٔ کار رسانه‌ای داشتند یا درصورت داشتن تجربهٔ کمتر، از تحصیلات کارشناسی‌ارشد یا بیشتر مرتبط با حوزهٔ رسانه برخوردار بودند. همچنین به‌منظور اعتباربخشیدن به تحقیق، تکنیک مثلث‌سازی و نظریهٔ «برچسب‌زنی» به‌کار رفت. از کدگذاری سه‌گانه (مقوله، زیرمقوله، کد) برای تحلیل محتوای مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته استفاده شد.
یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش در سه مقوله و شش زیرمقوله ارائه شد. مضمون‌های شناسایی و طبقه‌بندی نیازهای معلولان (با زیرمضمون‌های اطلاع‌رسانی عمومی، استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای اشتراک‌گذاری و بازتاب فعالیت‌های افراد دارای معلولیت)، ارتقای سطح ارتباطات اجتماعی افراد دارای معلولیت ازطریق فضای مجازی (با زیرمضمون‌های آموزش به افراد دارای معلولیت و جامعه برای ایجاد تعامل مثبت و دوسویه، ایجاد ارتباط بین افراد دارای معلولیت و دیگر افراد) و ایجاد تشخص اجتماعی (با زیرمضمون‌های ایجاد گروه در فضای مجازی توسط افراد دارای معلولیت، ایجاد کانال در فضای مجازی توسط افراد دارای معلولیت) شناسایی شد.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش، استفاده از فضای مجازی به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی توانسته است موجب ارتقای سطح اجتماعی زندگی افراد دارای معلولیت شود.