مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: اختلالات برون‌نمود اغلب در سنین پیش‌دبستانی و مدرسه در کودکان بروز می‌کند و نشانه‌های این اختلال بر تعامل کودک و والدین اثرات منفی دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی بستهٔ مداخلات شناختی‌رفتاری مادرمحور ویژهٔ کودکان مبتلا به اختلال برون‌نمود بر بهبود تعامل والد-کودک انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با استفاده از طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری دوماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی مادران کودکان با اختلال برون‌نمود ۴تا۶ سال (سنین پیش‌دبستان) شهر تهران در سال ۹۹-۱۳۹۸ تشکیل دادند. از این میان، سی مادر داوطلب واجد شرایط دارای کودک مبتلا به اختلالات برون‌نمود با روش نمونه‌گیری دردسترس به‌عنوان گروه نمونه وارد مطالعه شدند. سپس به‌صورت تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس تعامل والد-کودک (پیانتا و همکاران، ۱۹۹۷) و بستهٔ شناختی‌رفتاری مادرمحور بود. گروه آزمایش طی دوازده جلسه درمان ۱۲۰دقیقه‌ای، مداخلهٔ شناختی‌رفتاری را دریافت کرد؛ ولی گروه گواه مداخله‌ای دریافت نکرد. تحلیل داده‌ها با روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵۰ در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ صورت گرفت.
یافته‌ها: اثر گروه، اثر زمان و اثر متقابل زمان و گروه بر متغیرهای تعارض و وابستگی و ارتباط مثبت معنادار بود (۰٫۰۵>p). در گروه آزمایش، در متغیرهای تعارض و وابستگی، میانگین نمرات مراحل پس‌آزمون و پیگیری درمقایسه با میانگین نمرات پیش‌آزمون به‌طور معناداری کاهش یافت (۰٫۰۰۱>p) و در متغیر ارتباط مثبت، به‌طور معناداری افزایش یافت (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین در متغیرهای مذکور، تفاوت بین نمرات مرحلهٔ پس‌آزمون با نمرات مرحلهٔ پیگیری در گروه مداخله معنادار نبود که بیانگر ثبات اثرات درمان با گذشت زمان بود (۰٫۰۵<p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، درمان شناختی‌رفتاری مادرمحور بر بهبود تعامل والد-کودک مؤثر است و کارایی دارد. این روش درمانی به‌عنوان مداخله‌ای مؤثر و سودمند برای خانواده‌های دارای فرزند مبتلا به اختلالات برون‌نمود پیشنهاد می‌شود.