مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: از اختلالات بسیار رایج‌ دوران کودکی، اختلال نارسایی‌توجه/فزون‌‌کنشی است که شرایط خاص این کودکان، مادران‌ آن‌ها را مستعد مشکلات سلامت روان بیشتری می‌کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان مبتنی‌بر شفقت بر انعطاف‌‌پذیری‌ ‌‌شناختی و احساس انسجام مادران کودکان مبتلا به نارسایی‌توجه/فزون‌کنشی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر، نیمه‌آزمایشی با استفاده از طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری دوماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی مادران کودکان مبتلا به نارسایی‌توجه/فزون‌‌کنشی شهر رشت تشکیل دادند که در نیمهٔ اول ۱۴۰۱ به مراکز مشاوره و روان‌شناسی شهر رشت مراجعه کردند. از این‌ جامعه، ۳۲ نفر داوطلب واجد شرایط به‌روش هدفمند وارد مطالعه شدند و به‌روش تصادفی در دو گروه مداخله و گواه (هر گروه شانزده نفر) قرار گرفتند. ابزارهای استفاده‌شده در این پژوهش، مقیاس انعطاف‌پذیری شناختی (دنیس و وندروال، ۲۰۱۰) و مقیاس احساس انسجام (آنتونووسکی، ۱۹۹۳) بود. برای انجام مداخله از درمان مبتنی‌بر شفقت (گیلبرت، ۲۰۰۹) استفاده شد. تحلیل داده‌های پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌‌گیری مکرر، آزمون تعقیبی بونفرونی و آزمون‌های تی مستقل و خی‌دو در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ در سطح معنا‌داری ۰٫۰۵ صورت گرفت.
یافته‌ها: اثر زمان و اثر گروه و اثر متقابل گروه و زمان بر متغیرهای انعطاف‌‌پذیری ‌شناختی و احساس انسجام معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). نتایج افزایش معنادار نمرات متغیرهای مذکور را در مراحل پس‌آزمون و پیگیری درمقایسه با پیش‌آزمون در گروه مداخله نشان داد (۰٫۰۰۱>p)؛ درحالی‌که هیچ‌کدام از تفاوت میانگین‌ها در گروه گواه معنادار نبود. همچنین برای متغیر انعطاف‌‌پذیری ‌شناختی ،تداوم تأثیر مداخله (۰٫۰۱۹=p) و برای متغیر احساس انسجام، تأثیر ماندگاری (۱٫۰۰=p) درمان مبتنی‌بر شفقت در گروه مداخله در مرحلهٔ پیگیری به‌تأیید رسید.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج این مطالعه، درمان مبتنی‌بر شفقت بر افزایش انعطاف‌‌پذیری‌ ‌‌شناختی و احساس انسجام مادران کودکان مبتلا به نارسایی‌توجه/فزون‌کنشی اثربخش است؛ بنابراین مشاوران و درمانگران می‌توانند به‌منظور بهبود این متغیرها در مادران کودکان مبتلا به نارسایی‌توجه/فزون‌کنشی، از درمان مذکور استفاده کنند.