مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
زمینه و هدف: اضطراب اجتماعی از اختلالات شایع‌تر اضطرابی است که می‌تواند منجربه علائم شناختی و عاطفی و رفتاری در فرد شود؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی درمان فراشناختی و درمان راه‌حل‌محور و تمرینات استقامتی بر مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان دختر با اختلال اضطراب اجتماعی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه و پیگیری یک‌ماهه بود. جامعهٔ آماری را دانش‌آموزان دختر مقطع (دورۀ) دوم متوسطهٔ نواحی سه‌گانهٔ آموزش‌وپرورش شهر کرمانشاه در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تشکیل دادند. از این جامعه شصت نفر به‌صورت دردسترس و باتوجه به ملاک‌های ورود به مطالعه انتخاب شدند و به‌‌طور تصادفی در چهار گروه پانزده‌نفری (سه آزمایش و یک گواه) قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش‌نامهٔ اضطراب اجتماعی (کانور و همکاران، ۲۰۰۰) و پرسش‌نامهٔ مهارت‌های اجتماعی نوجوانان (ایندربیتزن و فوستر، ۱۹۹۲) بود. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ با روش آماری تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ صورت گرفت.
یافته‌ها: در مراحل پس‌آزمون و پیگیری، هر سه درمان موجب افزایش رفتار اجتماعی مطلوب و کاهش رفتار اجتماعی نامطلوب دانش‌آموزان دختر با اختلال اضطراب اجتماعی شد (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین بین سه درمان، در پس‌آزمون متغیر رفتار اجتماعی مطلوب، درمان راه‌حل‌محور درمقایسه با تمرینات استقامتی اثربخش‌تر بود (۰٫۰۰۱>p). در پس‌آزمون متغیر رفتار اجتماعی نامطلوب نیز درمان راه‌حل‌محور درمقایسه با تمرینات استقامتی (۰٫۰۲۱=p) و در پیگیری متغیر رفتار اجتماعی نامطلوب، درمان فراشناختی (۰٫۰۰۸=p) و درمان راه‌حل‌محور (۰٫۰۰۱>p) درمقایسه با تمرینات استقامتی اثربخش‌تر بود.
نتیجه‌گیری: نتایج مشخص کرد، هر سه الگوی درمانی می‌تواند در نمونهٔ بالینی ایرانی به‌کار رود؛ اما درمان راه‌حل‌محور در رفتار اجتماعی مطلوب درمقایسه با تمرینات استقامتی اثربخش‌تر است؛ به‌علاوه این درمان در رفتار اجتماعی نامطلوب درمقایسه با دو درمان فراشناختی و تمرینات استقامتی اثربخشی بیشتری دارد.