مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

زهرا بدری پور, سالار فرامرزی, علی شریفی

چکیده
هدف: دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی در کارکردهای اجرایی و حافظهٔ کاری دچار ضعف و نقص هستند و همین امر بار شناختی را با چالش روبه‌رو می‌سازد؛ بنابراین پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی تمرینات شناختی رایانه‌ای و غیررایانه‌ای بر بار شناختی مرتبط با درس ریاضی و کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری خاص در ریاضیات انجام شد.
روش‌بررسی: روش مطالعه، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با دو گروه آزمایش و یک گروه گواه بود. نمونه‌های پژوهش را ۴۵ دانش‌آموز دختر ۱۰ و ۱۱سالهٔ داوطلب واجد شرایط در پایه‌های چهارم و پنجم ابتدایی مدارس دولتی شهر اصفهان در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ تشکیل دادند که به‌صورت دردسترس وارد مطالعه شدند. از پرسش‌نامهٔ تشخیصی اختلال یادگیری ویژه (علیزاده و همکاران، ۱۴۰۱) و آزمون تشخیصی ریاضی کی‌مت (پرایس و راجرز، ۱۹۸۱) و آزمون ماتریس‌های پیش‌روندهٔ ریون (ریون، ۲۰۰۰) به‌منظور شناسایی آزمودنی‌ها استفاده شد. سپس آزمودنی‌ها در دو گروه‌ آزمایش و یک گروه گواه به‌طور تصادفی قرار گرفتند. برنامهٔ مداخلات شامل دوازده جلسه تمرین شناختی رایانه‌ای و دوازده جلسه تمرین شناختی غیررایانه‌ای ۴۵دقیقه‌ای بود. سه گروه در پیش‌آزمون و پس‌آزمون بااستفاده از پرسش‌نامهٔ بار شناختی (کلپش و همکاران، ۲۰۱۷) و پرسش‌نامهٔ درجه‌بندی رفتاری کارکردهای اجرایی (بریف) (جیویا و همکاران، ۲۰۰۰) ارزیابی شدند. تحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس و آزمون‌ تعقیبی بونفرونی به‌کمک نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ در سطح معناداری ۰٫۰۵ انجام گرفت.
یافته‌ها: تمرینات شناختی رایانه‌ای اثربخشی بیشتری درمقایسه با تمرینات شناختی غیررایانه‌ای در بهبود کارکردهای اجرایی و زیرمقیاس‌های آن شامل انتقال توجه، حافظهٔ کاری، فراشناخت و تعدیل رفتار (۰٫۰۵>p) و کاهش نمرات بار شناختی مطلوب و بار شناختی برون‌زاد داشت (۰٫۰۵>p).
نتیجه‌گیری: تمرینات شناختی رایانه‌ای درمقایسه با تمرینات شناختی غیررایانه‌ای، اثربخشی بیشتری بر بار شناختی مرتبط با درس ریاضی و کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری خاص در ریاضیات دارد.

حمیرا محمودی سوران, غلامرضا ثناگوی محرر, محمود شیرازی

چکیده
زمینه و هدف: بیماری تالاسمی طیف وسیعی از چالش‌های بالینی و روانی را ایجاد می‌کند و در دانش‌آموزان منجربه افت تحصیلی می‌شود؛ لذا این پژوهش ﺑﺎ ﻫﺪف بررسی اثربخشی درمان گروهی مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر خودکارآمدی تحصیلی و اضطراب امتحان دانش‌آموزان بیمار تالاسمی انجام شد.
روش‌‌بررسی: روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه و پیگیری بود. جامعهٔ آماری را تمامی دانش‌آموزان متوسطهٔ اول و دورهٔ دوم ابتدایی مبتلا به تالاسمی ماژور شهر زاهدان تشکیل دادند که در بخش تالاسمی بیمارستان علی‌اصغر زاهدان پرونده داشتند. ۶۰ نفر از دانش‌آموزان به‌شیوهٔ نمونه‌گیری داوطلبانه انتخاب شده و با انتصاب تصادفی میان گروه آزمایش و گروه گواه تقسیم شدند. در گروه آزمایش، مداخلات گروه‌درمانی تعهد و پذیرش به‌صورت هشت جلسهٔ ۱۲۰دقیقه‌ای اجرا شد (۲۸ نفر جلسات را تکمیل کردند) و در گروه گواه (۲۸ نفر پس از حذف دو شرکت‌کننده) مداخله‌ای صورت نگرفت. آزمودنی‌ها ابزار استاندارد اضطراب امتحان ساراسون و خودکارآمدی تحصیلی جینک و مورگان را در سه مرحلهٔ قبل از مداخله و بلافاصله پس از مداخله و دو ماه پس از پایان مداخله تکمیل کردند. تجزیه‌وتحلیل داده‌های گردآوری‌شده در سطح معناداری (۰٫۰۵=α) با استفاده از نرم‌افزار تحلیل آماری SPSS نسخهٔ ۲۰، با آمار توصیفی و استنباطی (تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر) انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که میزان خودکار‌آمدی تحصیلی و اضطراب امتحان بین دو گروه طی سه مرحلهٔ ارزیابی تفاوت معنا‌داری دارد (۰٫۰۰۱p<).
نتیجه‌گیری: در حوزهٔ درمان با تأکید بر لزوم استفاده از درمان‌های روان‌شناختی جدید و مؤثر می‌توان از گروه‌درمانی مبتنی‌بر پذیرش و تعهد باتوجه به ماهیت و کارکرد آن برای درمان متغیر‌های تربیتی استفاده کرد.

محمدرضا بیدگلیان, فائزه جهان, پرویز صباحی, حسن اسدزاده

چکیده
زمینه و هدف: در سال‌های اخیر برای درمان چاقی کودکان، به مداخلات رفتاری متمرکز بر والد توجه بیشتری شده است. این پژوهش باهدف اثربخشی مداخلهٔ رفتاری والدمحور بر مصرف تنقلات صنعتی در کودکان ۴تا۶سالهٔ چاق و دارای اضافه‌وزن انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه و دورۀ پیگیری دوماهه بود. جامعۀ آماری پژوهش را تمامی مادران کودکان ۴تا۶سالهٔ چاق و دارای اضافه‌وزن شهر تهران در سال ۱۴۰۳ تشکیل دادند. سی مادر به‌روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. برای تشخیص چاقی یا اضافه‌وزن در کودکان، حدود مرزی تعریف‌شدهٔ نمایهٔ تودهٔ بدنی و مرجع استاندارد CDC2000، به‌کار رفت. همچنین چک‌لیست محقق‌ساختهٔ ارزیابی فراوانی مصرف تنقلات صنعتی کودکان برای گردآوری داده‌ها استفاده شد. گروه آزمایش مداخلهٔ رفتاری والدمحور را در هشت جلسهٔ‌ شصت‌دقیقه‌ای دریافت کرد؛ اما گروه گواه مداخله‌ای دریافت نکرد. تحلیل داده‌ها بااستفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، اثر گروه و اثر زمان و اثر تعامل گروه و زمان بر متغیر مصرف تنقلات صنعتی معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). همچنین در گروه آزمایش، مصرف تنقلات صنعتی کودکان از پیش‌آزمون تا پس‌آزمون به‌طور معناداری کاهش یافت (۰٫۰۰۱>p). مقایسهٔ پس‌آزمون با پیگیری دوماهه نیز مشخص کرد، کاهش مصرف در طول زمان پایدار ماند و تفاوت معناداری بین این دو مرحله مشاهده نشد (۰٫۲۱۵=p).
نتیجه‌گیری: مداخلهٔ رفتاری والدمحور با درگیرسازی فعال والدین، راهکاری مؤثر برای کاهش مصرف تنقلات صنعتی در کودکان پیش‌دبستانی چاق و دارای اضافه‌وزن است. این رویکرد می‌تواند الگوهای تغذیه‌ای سالم را در خانواده‌ها تقویت کند و قابلیت کاربرد و انتقال در محیط خانواده را دارد.

سمیه فکوریان, سیما عندلیب

چکیده
زمینه و هدف: تطابق‌نداشتن بین جنسیتی که فرد تجربه می‌کند و جنسیتی که در جامعه به وی نسبت داده می‌شود، نارضایتی فرد را به‌دنبال دارد؛ بنابراین پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر روان‌درمانی یکپارچه‌نگر بر افکار خودکشی و خودشفقت‌ورزی در افراد دارای ملال جنسیتی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پژوهش از نوع پیش‎آزمون و پس‎آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را تمامی افراد دارای اختلال ملال جنسیتی در مرکز مداخلهٔ روان‌درمانی در استان اصفهان در زمستان ۱۴۰۱ تشکیل دادند. نمونهٔ آماری پژوهش سی نفر داوطلب واجد شرایط بودند که به‌روش تصادفی ساده در دو گروه آزمایش (پانزده نفر) و گواه (پانزده نفر) قرار گرفتند. براساس نمونه‌گیری دردسترس و مبتنی‌بر هدف، افراد وارد مطالعه شدند. افراد گروه آزمایش نُه جلسهٔ نوددقیقه‌ای آموزش روان‌درمانی یکپارچه‌نگر را دریافت کردند. تمامی پرسش‌نامه‌ها در گروه آزمایش پیش از آزمون و پس از آزمون تکمیل شد. ابزارهای پژوهش مقیاس افکار خودکشی (بک و همکاران، ۱۹۸۸) و فرم کوتاه مقیاس شفقت به خود (نف، ۲۰۰۳) بود. داده‌ها بااستفاده از تحلیل کوواریانس در سطح معناداری ۰٫۰۵ به‌کمک نرم‌افزار SPSS نسخۀ ۲۶ تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، در پس‌آزمون تفاوت معناداری بین گروه‌های آزمایش و گواه در افکار خودکشی (۰٫۰۳۳=p) و شفقت به خود (۰٫۰۱۴=p) وجود داشت. همچنین ۵۸٫۳درصد از تغییرات افکار خودکشی و ۷۱٫۳درصد از تغییرات شفقت به خود ناشی‌از اثر روان‌درمانی یکپارچه‌نگر بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های مطالعه، استفاده از رویکرد روان‌درمانی یکپارچه‌نگر برای کاهش افکار خودکشی و افزایش شفقت به خود در افراد دارای ملال جنسیتی مفید است.

محمدرضا کوشش, فرحناز نورمحمدی, اکبر بیگلریان

چکیده
زمینه و هدف: کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست‌ ساکن در‌ شبه‌خانواده‌ها به‌دلیل محرومیت‌های عاطفی و محیطی دارای مشکلات فردی و بین‌فردی هستند؛ از‌سوی‌دیگر ‌کاربرد مداخلهٔ موسیقی عصب‌شناختی باتوجه‌به تأثیر ‌آن بر آسیب‌های‌ روان و بهبود سازش‌یافتگی‌‌ می‌تواند ‌‌در ‌ارتقای سازگاری‌ اجتماعی کودکان تأثیر بسزایی داشته باشد. پژوهش حاضر باهدف تعیین تأثیر مداخلهٔ موسیقی‌درمانگری عصب‌شناختی بر سازگاری اجتماعی کودکان ۷تا۱۲ سال بد‌سرپرست و بی‌سرپرست شهر تهران انجام شد.
روش‌بررسی: این مطالعه از نوع ‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری همراه با گروه گواه بود. از دو مرکز شبه‌خانوادهٔ شهر تهران با روش نمونه‌گیری تصادفی ۳۲ کودک ۷تا۱۲سالهٔ داوطلب واجد شرایط، وارد مطالعه شدند و به‌صورت جایگزینی تصادفی با تعداد مساوی، در دو گروه گواه و آزمایش قرار گرفتند. طراحی مداخلهٔ موسیقی‌درمانگری عصب‌شناختی انجام پذیرفت که نسبت روایی محتوا (CVR) برابر با ۰٫۸۹ و شاخص روایی محتوا (CVI) برابر با ۰٫۶۲ به‌دست آمد. در ادامه برنامهٔ مذکور توسط یک متخصص موسیقی طی بیست جلسه برنامهٔ موسیقایی هر هفته دو جلسهٔ ۴۵دقیقه‌ای در طول سه ماه برای گروه آزمایش برگزار شد. برای ارزیابی سازگاری اجتماعی پرسش‌نامهٔ مهارت‌های اجتماعی (گرشام و الیوت، ۱۹۹۰) به‌کار رفت. تحلیل داده‌ها به‌کمک آزمون تی مستقل، روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی ازطریق نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۵ و در سطح معناداری ۰٫۰۵ صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر بیانگر آن‌ بود ‌که مداخلهٔ موسیقی‌درمانگری‌ عصب‌شناختی موجب تغییر روند معنادار در سازگاری اجتماعی کودکان گروه آزمایش شد (۰٫۰۰۵=p). اندازهٔ اثر گروه نشان داد، ۲۴٫۶درصد از افزایش میانگین در گروه آزمایش متأثر از اعمال مداخلهٔ موسیقایی بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های مطالعه، مداخلهٔ موسیقی‌درمانگری عصب‌شناختی بر بهبود سازگاری‌ اجتماعی تأثیر معناداری دارد. این مداخله می‌تواند در مراکز نگهداری کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست کاربرد مؤثری داشته باشد.

مهری عباسی, وحید احمدی, شهرام مامی, حمیرا سلیمان نژاد, زینب میهن دوست

چکیده
زمینه و هدف: اضطراب و کاهش کیفیت زندگی از مشکلات شایع بیماران مبتلا به درد مزمن است و مداخلات روان‌شناختی می‌تواند در بهبود این وضعیت مؤثر باشد. پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد و درمان شناختی-رفتاری بر اضطراب و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به درد مزمن انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری دوماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی بیماران مبتلا به درد مزمن شهر کرمانشاه در سال ۱۴۰۲ تشکیل دادند. از این جامعه، ۶۹ نفر داوطلب واجد شرایط به‌روش نمونه‌گیری دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه (هر گروه ۲۳ نفر) قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش مقیاس نشانگان اضطراب درد (مک‌کراکن و دینگرا، ۲۰۰۲) و پرسش‌نامهٔ کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (سازمان بهداشت جهانی، ۱۹۹۶) بود. آزمودنی‌های گروه آزمایش اول درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد و آزمودنی‌های گروه آزمایش دوم درمان شناختی-رفتاری را در قالب هشت جلسهٔ نوددقیقه‌ای دریافت کردند. داده‌های پژوهش بااستفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی توسط نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ در سطح معناداری ۰٫۰۵ تحلیل شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، اثر زمان و اثر گروه و اثر متقابل زمان و گروه بر متغیرهای اضطراب درد و کیفیت زندگی معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). در پس‌آزمون و پیگیری در میانگین نمرات متغیرهای اضطراب درد و کیفیت زندگی، بین گروه‌های درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد و درمان شناختی-رفتاری با گروه گواه تفاوت معنادار مشاهده شد (۰٫۰۰۱>p)؛ اما بین دو گروه درمانی با یکدیگر تفاوت معنادار وجود نداشت (۰٫۰۵<p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها، هردو مداخلهٔ درمانی نقش مؤثری در کاهش اضطراب درد و ارتقای کیفیت زندگی بیماران مبتلا به درد مزمن دارد؛ همچنین بین اثربخشی دو روش مداخله تفاوت معناداری مشاهده نمی‌شود که نشان‌دهندهٔ اثربخشی یکسان دو مداخله است.

راضیه خواصی, سحر صندوقساز, مریم‌السادات فاضل زاده دزفولی, فرزانه آسایش, زهرا محمودی بوکت

چکیده
زمینه و هدف: اختلال وسواس فکری-اجباری، وضعیتی روان‌پزشکی است که منجربه اختلال عملکردی و پریشانی درخورتوجهی می‌شود. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی معنویت‌درمانی بر تنظیم شناختی هیجان زنان مسلمان دارای اختلال وسواس فکری-اجباری انجام شد.
روش‌بررسی: این مطالعه از نوع مداخله‌ای نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را زنان مسلمان مبتلا به اختلال وسواس فکری-اجباری ۳۰تا۴۵ساله مراجعه‌کننده به کلینیک‌های روان‌پزشکی شهر یزد تشکیل دادند. از بین افراد جامعه، سی نفر داوطلب واجد شرایط دردسترس وارد مطالعه شدند و با گمارش تصادفی پانزده نفر در گروه مداخله و پانزده نفر در گروه گواه قرار گرفتند. امتیازات متغیر تنظیم شناختی هیجان به‌وسیلهٔ پرسش‌نامهٔ تنظیم شناختی هیجان (گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۱) در دو نوبت زمانی قبل و بعد از معنویت‌درمانی گروهی مقایسه شد. افراد گروه مداخله معنویت‌درمانی گروهی نوددقیقه‌ای را طی هشت جلسه دریافت کردند. تحلیل داده‌ها بااستفاده از تحلیل کوواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۱۷ صورت پذیرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، امتیاز متغیر تنظیم شناختی هیجان در زنان دارای اختلال وسواس فکری-اجباری در گروه مداخله و بعد از دریافت درمان درمقایسه با گروه گواه، به‌طور معناداری افزایش پیدا کرد (۰٫۰۰۱>P). براساس نتایج اندازهٔ اثر، ۶۹درصد از تفاوت بین گروه مداخله و گروه گواه در تنظیم شناختی هیجان ناشی‌از اجرای معنویت‌درمانی گروهی بود.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش مشخص کرد، از معنویت‌درمانی گروهی می‌توان به‌عنوان درمانی مکمل برای بهبود تنظیم شناختی هیجان در بیماران دارای اختلال وسواس فکری-اجباری استفاده کرد.

لیلا غلامی پور, ناصر امینی, عبدالله شفیع آبادی, مولود کیخسروانی

چکیده
زمینه و هدف: یکی از اختلالاتی که می‌تواند نهاد خانواده را تحت‌تأثیر قرار دهد، اجتناب تجربه‌ای است. هدف این پژوهش، تعیین اثربخشی درمان مبتنی‌بر افق مقایسهٔ زمان در کاهش اجتناب تجربه‌ای در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم شهر اهواز بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه و مرحلهٔ پیگیری بود. جامعۀ آماری پژوهش را تمامی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم شهر اهواز تشکیل دادند. از این جامعه سی نفر از مادران دارای کودک اختلال طیف اتیسم واجد شرایط داوطلب به‌ روش هدفمند وارد مطالعه شدند و به‌‌طور تصادفی در گروه آزمایش (پانزده نفر) و گروه گواه (پانزده نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش مداخلهٔ مبتنی‌بر افق مقایسهٔ زمان را در شش جلسهٔ نوددقیقه‌ای، هفته‌ای یک جلسه دریافت کرد؛ اما برای گروه گواه مداخله‌ای ارائه نشد و دو ماه بعد مرحلهٔ پیگیری انجام گرفت. داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامهٔ پذیرش و عمل-نسخۀ دوم (بوند و همکاران، ۲۰۱۱) جمع‌آوری شد. تحلیل داده‌های پژوهش با استفاده از آزمون‌های تحلیل کوواریانس تک‌متغیره و تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی LSD در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: پس از حذف اثر پیش‌آزمون، تفاوت بین گروه‌های آزمایش و گواه در متغیر اجتناب تجربه‌ای در مرحلهٔ پس‌آزمون معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). بین سه مرحلۀ اندازه‌گیری متغیر اجتناب تجربه‌ای در گروه آزمایش، اختلاف معناداری وجود داشت (۰٫۰۰۱>p). همچنین در متغیر اجتناب تجربه‌ای در گروه آزمایش، بین میانگین مراحل پیش‌آزمون با پس‌آزمون (۰٫۰۰۱>p) و پیگیری (۰٫۰۱=p) اختلاف معناداری مشاهده شد؛ اما بین مراحل پس‌آزمون و پیگیری اختلاف معناداری وجود نداشت (۰٫۰۵<p) که نشان‌دهندهٔ تداوم تأثیر مداخله در مرحلهٔ پیگیری بود.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج مطالعه، ازطریق آموزش درمان مبتنی‌بر افق مقایسهٔ زمان می‌توان اجتناب تجربه‌ای مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم را کاهش داد.

خدیجه بیک زاده, سوزان امامی پور, آنیتا باغداساریانس

چکیده
زمینه و هدف: روابط فرازناشویی از عوامل اصلی‌تر فروپاشی خانواده و طلاق است. پژوهش حاضر باهدف تدوین مدل روابط فرازناشویی براساس طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه با میانجیگری انعطاف‌پذیری شناختی در مردان انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر توصیفی‌تحلیلی و از نوع مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی مردان دارای روابط فرازناشویی مراجعه‌کننده به مرکز مشاورهٔ غرب شهر تهران (همکده) در نیمهٔ نخست سال ۱۴۰۰ تشکیل دادند. نمونهٔ نهایی پژوهش شامل ۲۳۰ مرد دارای روابط فرازناشویی بین سنین ۲۸تا۴۵ سال بود که ازطریق روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامهٔ خیانت زناشویی (ینیسری و کوکدمیر، ۲۰۰۶)، پرسش‌نامهٔ طرح‌وارهٔ ناسازگار اولیه (یانگ، ۱۹۹۸) و پرسش‌نامهٔ انعطاف‌پذیری شناختی (دنیس و وندروال، ۲۰۱۰) استفاده شد. تحلیل داده‌ها ازطریق ضریب همبستگی پیرسون و مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۷ و AMOS نسخهٔ ۲۴ انجام گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: اثر مستقیم طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه بر روابط فرازناشویی مثبت و معنادار (۰٫۰۴۲=p، ۰٫۱۵۱=β) و بر انعطاف‌پذیری شناختی منفی و معنادار به‌دست آمد (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۴۱۲-=β). اثر مستقیم انعطاف‌پذیری شناختی بر روابط فرازناشویی منفی و معنادار بود (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۳۴۰-=β). همچنین اثر غیرمستقیم طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه بر روابط فرازناشویی ازطریق متغیر میانجی انعطاف‌پذیری شناختی معنادار به‌دست آمد (۰٫۰۱۳=p، ۰٫۱۴=β). شاخص‌های نکویی برازش نشان‌دهندهٔ برازش مدل مفروض پژوهش با داده‌های تجربی بود (۱٫۳۳=X²/df، ۰٫۹۵۰=GFI، ۰٫۹۲۱=AGFI، ۰٫۹۸۹=CFI، ۰٫۰۳۸=RMSEA).
نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش، طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه ازطریق انعطاف‌پذیری شناختی با روابط فرازناشویی ارتباط دارند؛ بنابراین می‌توان با کاهش طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و تقویت انعطاف‌پذیری شناختی در مردان میزان روابط فرازناشویی را کاهش داد.

بهرام ملااحمدی گمل, عباس صادقی, شهنام ابوالقاسمی

چکیده
مقدمه: اختلال اضطراب اجتماعی یکی از مهم‌ترین و ناتوان‌کننده‌ترین اختلالات اضطرابی در دوران تحصیل به‌شمار می‌رود. این پژوهش باهدف مقایسهٔ اثربخشی درمان کاهش استرس مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی و روان‌درمانی مثبت‌گرا بر بهزیستی ذهنی دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطهٔ دوم دارای اختلال اضطراب اجتماعی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و گروه گواه همراه با دورهٔ پیگیری دوماهه بود. جامعهٔ پژ‏وهش را تمامی دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطهٔ دوم شهر لاهیجان در سال ۱۴۰۳ تشکیل دادند. از بین آن‌ها، ۵۲ داوطلب واجد شرایط به‌‌روش نمونه‌گیری هدفمند وارد مطالعه شدند و به‌‌روش تصادفی در دو گروه آزمایش ‌درمان مثبت‌گرا (شانزده نفر) و درمان کاهش استرس مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی (هفده نفر) و یک گروه گواه (نوزده نفر) قرار گرفتند. ابزار پژوهش مقیاس بهزیستی ذهنی نوجوانان در مدرسه (تیان و همکاران، ۲۰۱۵) بود. برای تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی به‌کمک نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ استفاده شد. سطح معناداری در آزمون‌های آماری ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: اثر زمان، اثر گروه و اثر متقابل گروه و زمان بر متغیر بهزیستی ذهنی و مؤلفه‌های آن شامل رضایت از مدرسه و عاطفه در مدرسه معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). تفاوت معناداری بین دو گروه آزمایش درمقایسه با گروه گواه در متغیر بهزیستی ذهنی و مؤلفه‌های آن وجود داشت (۰٫۰۵>p). در متغیر بهزیستی ذهنی و مؤلفه‌های آن، تفاوت بین دو گروه آزمایش معنادار نبود (۰٫۰۵<p). در گروه‌های آزمایش، در متغیر بهزیستی ذهنی و مؤلفه‌های آن بین پیش‌آزمون با پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معنا‌داری داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین بین پس‌آزمون و پیگیری نیز اختلاف معناداری دیده نشد که نشان‌دهندهٔ دوام اثربخشی این دو مداخله در مرحلهٔ پیگیری بود (۰٫۰۵<p).
نتیجه‌گیری: براساس نتایج، دو درمان کاهش استرس مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی و مثبت‌‌گرا دارای نقش مؤثری بر افزایش بهزیستی ذهنی دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطهٔ دوم دارای اختلال اضطراب اجتماعی ‌است و هیچ‌کدام بر دیگری برتری ندارد.