مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

راحله گرجی, جواد کاوسیان, علیرضا مرادی, هادی پرهون

چکیده
زمینه و هدف: اختلال کاستی توجه/بیش‌فعالی، از شایع‌ترین اختلالات عصب‌تحولی است. پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی برنامهٔ هدایتگری مهارت‌های اجرایی و برنامهٔ توان‌بخشی شناختی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر کارکردهای اجرایی کودکان با اختلال کاستی توجه/بیش‌فعالی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری یک‌ماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را کودکان ۹تا۱۲ سال با اختلال کاستی توجه/بیش‌فعالی منطقهٔ سه شهر تهران در سال ۱۴۰۲ تشکیل دادند. شصت نفر از داوطلبان واجد شرایط به‌روش نمونه‌گیری هدفمند وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی و برابر، در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه قرار گرفتند. برای گروه آزمایش اول، برنامهٔ هدایتگری مهارت‌های اجرایی طی دوازده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای و برای گروه آزمایش دوم، برنامهٔ توان‌بخشی شناختی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی طی شانزده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای اجرا شد؛ درحالی‌که گروه گواه مداخله‌ای دریافت نکرد. آزمودنی‌ها با مقیاس درجه‌بندی رفتاری کارکردهای اجرایی-ویراست دوم (جیویا و همکاران، ۲۰۱۵) ارزیابی شدند. تحلیل داده‌ها با روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی به‌کمک نسخهٔ ۲۶ نرم‌افزار SPSS در سطح معناداری ۰٫۰۵ صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، برنامهٔ هدایتگری مهارت‌های اجرایی بر نمره‌ٔ کل و شاخص‌های رفتاری و شناختی کارکردهای اجرایی تأثیر مثبت و ماندگاری داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ اما بر شاخص تنظیم هیجانی مؤثر نبود (۰٫۰۷۱=p)؛ همچنین برنامهٔ توان‌بخشی شناختی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر نمرهٔ کل و شاخص‌های کارکردهای اجرایی تأثیر مثبت و ماندگاری داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ علاوه‌براین، برنامهٔ هدایتگری مهارت‌های اجرایی از برنامهٔ توان‌بخشی شناختی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی مؤثرتر بود (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: برنامهٔ هدایتگری مهارت‌های اجرایی درمقایسه با برنامهٔ توان‌بخشی شناختی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی، در ارتقای کارکردهای اجرایی کودکان با اختلال کاستی توجه/ بیش‌فعالی مؤثرتر است.

فرح هاشمی, عبدالزهرا نعامی, ایران داودی, سید اسماعیل هاشمی

چکیده
زمینه و هدف: مدل‌های شناختی‌رفتاری با تأکید بر نقش باورها و ارزیابی‌های فرد از افکار مزاحم در ایجاد اختلال وسواسی اجباری، تفاوت‌های زیاد در شدت علائم را در نظر نمی‌گیرند؛ بنابراین پژوهشگران به بررسی نقش فرایندهای روان‌شناختی زیربنایی توجه کرده‌اند؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر باهدف طراحی و آزمون مدلی از روابط برخی پیشایندهای علائم اختلال وسواسی اجباری در دانشجویان انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش تحلیلی‌همبستگی مبتنی‌بر تحلیل مسیر بود. جامعهٔ آماری پژوهش را دانشجویان مقطع کارشناسی‌ارشد مشغول به تحصیل در دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۲ تشکیل دادند که از میان آن‌ها ۲۰۶ ‌دانشجو به‌شیوهٔ خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. شرکت‌کنندگان پرسش‌نامهٔ وسواسی اجباری تجدید‌نظر‌شده ‌(فوآ و همکاران، ۲۰۰۲)، نسخهٔ کوتاه مقیاس تجارب در روابط نزدیک (وی و همکاران، ۲۰۰۷)، پرسش‌نامهٔ دوسوگرایی نسبت ‌به خود (بار و کایریوس، ۲۰۰۷)، پرسش‌نامهٔ ادراک تهدید ازسوی هیجانات (مکابن و سامپسون، ۲۰۰۶)، پرسش‌نامهٔ باورهای وسواسی (کارگروه شناخت‌های وسواسی اجباری، ۲۰۰۵) و پرسش‌نامهٔ تفسیر مزاحمت‌های ذهنی (کارگروه شناخت‌های وسواسی اجباری، ۲۰۰۵) را تکمیل کردند. داده‌ها در سطح معناداری ۰٫۰۱ بااستفاده از همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر در نرم‌افزارهای SPSSنسخهٔ ۲۶ و AMOS نسخهٔ ۲۴ تحلیل شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، ‌به‌استثنای مسیر‌های مربوط به اثر مستقیم دلبستگی اجتنابی بر علائم اختلال وسواسی اجباری (۰٫۰۲۸= βو ۰٫۶۰۸=p) و نیز اثرات غیرمستقیم دلبستگی اجتنابی بر علائم اختلال وسواسی اجباری با میانجیگری تفسیر افکار مزاحم (۰٫۰۰۴-= βو ۰٫۴۱۲=p)، با میانجیگری باورهای وسواسی (۰٫۰۱۳= βو ۰٫۰۹۰=p) و با میانجیگری هم‌زمان باورهای وسواسی و تفسیر افکار مزاحم (۰٫۰۰۳= βو ۰٫۰۸۱=p)، دیگر اثرات مستقیم و غیرمستقیم مد‌نظر در الگوی پژوهش معنادار بود؛ همچنین شاخص‌های نکویی برازش حاکی‌از برازش مناسب مدل است (۲٫۷۸۸=X²/df و ۰٫۹۸۱=IIF و ۰٫۹۷۸= GFIو ۰٫۹۸۱= CFIو ۰٫۰۹۳= RMSEA).
نتیجه‌گیری: عوامل تحولی و زیربنایی علائم اختلال وسواسی اجباری باید در مداخلات مربوط به این اختلال مدنظر قرار گیرد.

مهدیه سادات متولیان, سمیرا وکیلی, کیوان ملانوروزی

چکیده
زمینه و هدف: باتوجه به اینکه کودکان با ناتوانی هوشی آموزش‌پذیر مشکلاتی در دست‌نویسی و توجه و حافظهٔ فعال دارند، استفاده از شیوه‌های مناسب برای بهبود مشکلات مذکور دارای اهمیت فراوانی است؛ لذا پژوهش حاضر باهدف تعیین اثربخشی آموزش دیداری-حرکتی بر مهارت‌های دست‌نویسی و توجه و حافظهٔ فعال کودکان با ناتوانی هوشی آموزش‌پذیر انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعه‌ٔ آماری پژوهش را تمامی کودکان با ناتوانی هوشی آموزش‌پذیر ۱۱تا۱۶ سال شهر تهران در سال ۱۴۰۲ تشکیل دادند. از بین آن‌ها سی نفر داوطب واجد شرایط به‌طور دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌تصادف در گروه‌های آزمایش و گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. دو گروه در پیش‌آزمون و پس‌آزمون، چک‌لیست دست‌نویسی (هداوندخانی و همکاران، ۱۳۸۶) و نسخهٔ چهارم آزمون هوش وکسلر برای کودکان (وکسلر، ۲۰۱۲) را تکمیل کردند. برنامهٔ آموزش دیداری-حرکتی روی گروه آزمایش به‌صورت ده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای و هر جلسه هفته‌ای سه بار اجرا شد؛ اما گروه گروه گواه هیچ برنامهٔ آموزشی دریافت نکرد. تحلیل داده‌ها بااستفاده از روش تحلیل کوواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، در سه متغیر مهارت‌های دست‌نویسی و توجه و حافظهٔ فعال بین گروه‌های آزمایش و گواه در پس‌آزمون، بعد از حذف اثر پیش‌آزمون، تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین آموزش دیداری-حرکتی توانست ۷۵درصد دست‌نویسی و ۵۹درصد توجه و ۷۹درصد حافظهٔ فعال را افزایش دهد.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش نتیجه گرفته می‌شود، آموزش دیداری-حرکتی به دانش‌آموزان دارای ناتوانی هوشی آموزش‌پذیر، روش مناسبی برای بهبود مهارت‌های دست‌نویسی و توجه و حافظهٔ فعال آنان است.

سمیرا مرتضوی فر, سید سعید پورنقاش تهرانی, مسعود غلامعلی لواسانی, طاهره دهداری

چکیده
زمینه و هدف: شناسایی عوامل مؤثر بر گرایش به مصرف مواد کانابینوئیدی می‌تواند یاری‌رسان نظام سلامت و متخصصان در ارائهٔ خدمات بهتر به افراد مصرف‌کنندهٔ این مواد باشد. هدف از پژوهش حاضر واکاوی عوامل مؤثر بر گرایش به مصرف مواد کانابینوئیدی در جوانان بود.
روش‌بررسی: این پژوهش با روش کیفی و رویکرد پدیدارشناختی انجام شد. جامعهٔ هدف را تمامی جوانان ۱۸تا۴۰سال شهر تهران در سال ۱۴۰۲ تشکیل دادند که در زمان اجرای مطالعه مصرف کانابیس داشتند. به‌روش نمونه‌گیری گلوله برفی، دوازده نفر انتخاب شدند. گردآوری داده‌ها بااستفاده از مصاحبهٔ نیمه‌ساختاریافته صورت گرفت. مبنای تحلیل داده‌ها، روش پدیدارشناختی توصیفی جورجیو (۲۰۰۹) بود.
یافته‌ها: از متن مصاحبه‌ها، استخراج ۱۰۸ گزاره صورت گرفت که در هیجده مضمون فرعی و پنج مضمون اصلی دسته‌بندی شد. پنج مضمون اصلی عبارت بود از: ۱. عوامل فردی (هشت مضمون فرعی و ۵۳ گزاره)؛ ۲. عوامل اجتماعی-محیطی (چهار مضمون فرعی و ۳۳ گزاره)؛ ۳. نقش رسانه (دو مضمون فرعی و یازده گزاره)؛ ۴. محدودیت‌های تقنینی و سیاست‌گذاری (دو مضمون فرعی و پنج گزاره)؛ ۵. اثرات مواد کانابینوئیدی (دو مضمون فرعی و شش گزاره).
نتیجه‌گیری: گرایش جوانان به مصرف مواد کانابینوئیدی تحت‌تأثیر عوامل فردی، عوامل اجتماعی-محیطی، نقش رسانه، عوامل تقنینی و سیاست‌گذاری، و شناخت اثرات و پیامدهای مواد قرار دارد که پیشگیری مؤثر به‌منظور کاهش شیوع و بروز مصرف این ماده، نیازمند اقدام همه‌جانبه درقبال عوامل اثرگذار است.

سینا ملک زاده, لیلا ضامنی

چکیده
زمینه و هدف: کودکان با اختلال هماهنگی رشدی مشکلاتی در هماهنگی دارند و این مشکلات در عملکردهای تحصیلی و اجتماعی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ تأثیر بازی‌های حرکتی و مجازی بر عملکردهای حرکتی و تحصیلی و اجتماعی کودکان با اختلال هماهنگی رشدی انجام شد.
روش‌بررسی: تحقیق حاضر از نوع نیمه‌تجربی بود. جامعهٔ آماری پژوهش را کودکان پسر ۷تا۱۰ساله با اختلال هماهنگی رشدی شهر اردبیل تشکیل دادند. سی کودک واجد شرایط به‌صورت هدفمند وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در سه گروه بازی حرکتی و بازی مجازی و گواه (هر گروه ده نفر) قرار گرفتند. آزمودنی‌های گروه‌های مداخله به‌مدت هشت هفته، هر هفته دو جلسه مداخلهٔ مربوط را دریافت کردند؛ اما برای گروه گواه در این هشت هفته هیچ‌گونه مداخله‌ای ارائه نشد. برای گردآوری داده‌ها پرسش‌نامهٔ اختلال هماهنگی رشدی (ویلسون و همکاران، ۲۰۰۹)، پرسش‌نامهٔ مشاهدهٔ حرکتی برای آموزگاران (شوماکر و همکاران، ۲۰۰۸)، آزمون ارزیابی حرکات جنبشی کودکان-ویرایش دوم (هندرسون و همکاران، ۲۰۰۷)، بخش مهارت‌های اجتماعی مقیاس درجه‌بندی مهارت‌های اجتماعی (گرشام و الیوت، ۱۹۹۰) به‌کار رفت. برای ارزیابی عملکرد تحصیلی در هر سه گروه، پیش‌آزمون و پس‌آزمون دروس فارسی، ریاضی، علوم و املا برگزار شد و میانگین این نمرات به‌عنوان عملکرد تحصیلی مدنظر قرار گرفت. برای تحلیل داده‌ها ازطریق نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴، تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ استفاده شد.
یافته‌ها: بازی حرکتی و بازی مجازی اثر مثبتی بر عملکردهای حرکتی و تحصیلی و اجتماعی گروه‌های آزمایش درمقایسه با گروه گواه داشت (۰٫۰۵>p)؛ همچنین گروه بازی حرکتی درمقایسه با گروه بازی مجازی به‌طور معنا‌داری دارای میانگین نمرات بیشتری در عملکرد حرکتی (۰٫۰۰۱>p) و عمکرد اجتماعی (۰٫۰۰۱>p) بود؛ اما گروه مجازی میانگین نمرات بیشتری در عملکرد تحصیلی درمقایسه با گروه حرکتی داشت (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: براساس نتایج، بازی حرکتی باعث بهبود عملکردهای حرکتی و اجتماعی و بازی مجازی موجب بهبود عملکرد تحصیلی می‌شود.

زهرا چابکی نژاد, مائده سادات نوری

چکیده
زمینه و هدف: پایداری ازدواج نیازمند آگاهی از تأثیر انتخاب‌های خود است. واقعیت‌درمانی می‌تواند در کاهش تعارضات زناشویی و افزایش تاب‌آوری زوجین مؤثر باشد. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی واقعیت‌درمانی بر تعارضات زناشویی و تاب‌آوری زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاورهٔ شهر یزد انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری دوماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاورهٔ شهر یزد در سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تشکیل دادند. ازاین‌بین به‌روش نمونه‌گیری دردسترس سی نفر به‌طور داوطلبانه انتخاب شدند و به‌روش تصادفی در دو گروه گواه و آزمایش (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش مقیاس تاب‌آوری کانر-دیویدسون (کانر و دیویدسون، ۲۰۰۳) و مقیاس تعارضات زناشویی (ثنایی، ۱۳۷۸) بود. گروه آزمایش طی هشت جلسهٔ یک‌ساعته، مداخلهٔ واقعیت‌درمانی را دریافت کرد؛ اما برای گروه گواه هیچ‌مداخله‌ای ارائه نشد. داده‌های پژوهش بااستفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی ازطریق نرم‌افزار آماری SPSS نسخهٔ ۲۶ در سطح معنا‌داری ۰٫۰۵، تحلیل شد.
یافته‌ها: نتایج مشخص کرد، اثر زمان و اثر گروه و اثر متقابل‌ گروه و زمان بر متغیرهای تعارضات زناشویی و تاب‌آوری معنادار بود (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین نتایج، کاهش معنادار نمرات متغیر تعارضات زناشویی و افزایش معنادار نمرات متغیر تاب‌‌آوری را در پس‌آزمون و پیگیری درمقایسه با پیش‌آزمون در گروه آزمایش نشان داد (۰٫۰۰۱>p). در گروه آزمایش، بین میانگین پس‌آزمون و پیگیری برای متغیرهای تعارضات زناشویی (۰٫۰۰۵=p) و متغیر تاب‌آوری (۰٫۰۰۳=p) تفاوت معناداری مشاهده شد که حاکی‌‌از تداوم تأثیر مداخله‌ برای متغیرهای مذکور بود.
نتیجه‌گیری: باتوجه به نتایج پژوهش، واقعیت‌درمانی تعارضات زناشویی و تاب‌آوری را در زوجین دارای مشکلات زناشویی بهبود می‌بخشد.

 

سعیده امامی, فرح نادری, حسن عشایری, مهناز استکی

چکیده
زمینه و هدف: گروهی از کودکان در حفظ توجه خود مشکل دارند. آن‌ها، کودکان با نقص توجه هستند که جزو گروه‌های کودکان با اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی به‌شمار می‌آیند. پژوهش حاضر باهدف مرور سیستماتیک تأثیر مداخلات درمانی بر بهبود عملکرد کودکان و نوجوانان دارای اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی از نوع کم‌توجهی غالب انجام شد.
روش‌بررسی: جامعهٔ آماری پژوهش را رساله‌های دکتری و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و مقالات منتشرشده در مجلات علمی‌پژوهشی داخل و خارج از ایران شامل نورمگز، سیویلیکا، علم‌نت، پایگاه مرکز علمی جهاد دانشگاهی، اسکوپوس، گوگل اسکولار، الزویر، پاب ‌مد و ساینس دایرکت تشکیل دادند که در این زمینه انجام شدند. به‌علت کمبود مطالعات در این باره، تحقیقات از سال ۱۹۸۴تا۲۰۲۴ درزمینهٔ اثربخشی مداخلات درمانی بر بهبود عملکرد کودکان و نوجوانان دارای اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی از نوع بی‌توجهی غالب جمع‌آوری شد. در ابتدا انتخاب ۱۸۷ مقالهٔ مرتبط با موضوع صورت گرفت و پس از انجام مراحل مختلف و حذف تعدادی مقالات درنهایت تنها نُه مقالهٔ دارای شرایط ورود به پژوهش، استخراج و بررسی شد.
یافته‌ها: نتایج بیانگر آن بود که بازی‌درمانی، یوگا، آموزش درمانی‌شناختی، نوروفیدبک، دارودرمانی، دارودرمانی گیاهی، درمان تلفیقی و درمان با بستهٔ طراحی‌شده از واقعیت مجازی اثربخش است. یافته‌ها نشان داد، درمان با بستهٔ طراحی‌شده از واقعیت مجازی با احتمال بیشتری اثرگذار است. دارودرمانی (ویتامین‌درمانی)، به‌دلیل نتایج متفاوت دربارهٔ عوارض جانبی ناشی‌از آن بر سلامتی گروه کودکان و نوجوانان با نقص توجه نیاز به بررسی بیشتری دارد.
نتیجه‌گیری: تمامی روش‌های درمانی در بهبود علائم نقص توجه مؤثر است؛ ولی مرور سیستماتیک این مطالعات گویای آن بود که استفاده از بسته‌های طراحی‌شده از واقعیت مجازی می‌تواند در بهبود علائم نقص توجه کمک بیشتری کند.

محبوبه مجیدی, اصغر نوروزی, محمدکاظم فخری

چکیده
زمینه و هدف: مولتیپل‌اسکلروزیس (ام‌اس) قادر است هر قسمتی از دستگاه عصب مرکزی شامل نیمکره‌های مغزی، اعصاب بینایی، مخچه، ساقهٔ مغز و طناب نخاعی را درگیر کند. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی‌بر کاهش استرس بر درماندگی آموخته‌شده و خستگی هیجانی زنان مبتلا به مولتیپل‌اسکلروزیس انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با پیگیری سه‌ماهه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی زنان مبتلا به مولتیپل‌اسکروزیس در انجمن ام‌اس مازندران تشکیل دادند که در محدودهٔ زمانی مهر۱۴۰۱ لغایت شهریور۱۴۰۲ ثبت‌نام کردند و توسط متخصص، ام‌اس در آن‌ها تشخیص داده شد. از میان آن‌ها ۲۴ نفر داوطلب واجد شرایط باتوجه‌به ملاک‌های ورود به پژوهش با روش نمونه‌گیری هدفمند وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه دوازده نفر) قرار گرفتند. اعضای گروه آزمایش طی هشت جلسهٔ نوددقیقه‌ای برنامهٔ ذهن‌آگاهی مبتنی‌بر کاهش استرس (سگال و همکاران، ۲۰۰۲) را به‌طور گروهی دریافت کردند. برای گروه گواه هیچ‌مداخله‌ای ارائه نشد. اطلاعات به‌دست‌آمده بااستفاده از پرسش‌نامهٔ درماندگی آموخته‌شده (کوینلس و نیلسون، ۱۹۸۸) و پرسش‌نامهٔ خستگی هیجانی مسلش (مسلش و جکسون، ۱۹۸۱) در سه مرحله پیش ‌از مداخله و بعد از مداخله و سه ماه پس از مداخله جمع‌آوری شد. تحلیل داده‌ها به‌کمک تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ به‌کمک نرم‌افزار آماری SPSS نسخهٔ ۲۶ صورت گرفت.
یافته‌ها: اثر گروه بر متغیرهای درماندگی آموخته‌شده (۰٫۰۲۳=p) و خستگی هیجانی (۰٫۰۰۲=p) معنادار بود؛ همچنین در گروه آزمایش، در متغیرهای درماندگی آموخته‌شده و خستگی هیجانی، تفاوت بین میانگین نمرات پیش‌آزمون با پس‌آزمون و پیگیری (۰٫۰۵>p) و پس‌آزمون و پیگیری (۰٫۰۵>p) معنادار بود که نشان داد، در دورهٔ پیگیری سه‌ماهه اثربخشی مداخله حفظ شد.
نتیجه‌گیری: باتوجه‌به یافته‌های پژوهش حاضر، ذهن‌آگاهی مبتنی‌بر کاهش استرس در کاهش مشکلات هیجانی زنان مبتلا به مولتیپل‌اسکلروزیس مؤثر است.

زهرا فاضلی, چنگیز رحیمی

چکیده
زمینه و هدف: اختلال بیش‌فعالی/نقص توجه یکی اختلالات روان‌پزشکی با شیوع فراوان است. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز بر شادکامی نوجوانان ۱۶تا۱۸ساله دارای اختلال بیش‌فعالی/نقص توجه شهرستان شیراز انجام شد.
روش‌بررسی: روش این پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. از بین نوجوانان دارای اختلال بیش‌فعالی/نقص توجه مراجعه‌کننده به کلینیک‌های روان‌شناسی و روان‌پزشکی شهرستان شیراز در سال ۱۴۰۳، سی نفر داوطلب واجد شرایط به‌شکل دردسترس در دامنۀ سنی ۱۶تا۱۸ سال وارد پژوهش شدند. سپس ازطریق گمارش تصادفی پانزده نفر در گروه مداخله و پانزده نفر در گروه گواه قرار گرفتند. امتیازات متغیر شادکامی به‌وسیلهٔ پرسش‌نامهٔ شادکامی آکسفورد (آرگیل و همکاران، ۱۹۸۹) در دو نوبت زمانی قبل و بعد از درمان تحریک مستقیم الکتریکی مغز مقایسه شد. تحلیل داده‌ها بااستفاده از تحلیل کوواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۲ صورت پذیرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج مشخص کرد، میانگین نمرات متغیر شادکامی در نوجوانان دارای اختلال بیش‌فعالی/نقص توجه در گروه مداخله و بعد از دریافت درمان درمقایسه با گروه گواه، به‌طور معناداری افزایش پیدا کرد (۰٫۰۰۱>p). براساس نتایج مربوط به اندازۀ اثر، ۶۴درصد از تفاوت بین گروه مداخله و گروه گواه در متغیر شادکامی ناشی‌از تحریک الکتریکی مغز بود.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد، از تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز می‌توان به‌عنوان درمانی احتمالاً مؤثر برای بهبود شادکامی نوجوانان دارای اختلال بیش‌فعالی/نقص توجه استفاده کرد.

نورالله یوسفی, علیرضا پیرخائفی, احمد برجعلی