مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

غلامرضا جعفری, سجاد احمدی زاد, معصومه هلالی زاده, اصغر دادخواه, علی کاشی

چکیده
زمینه و هدف: افراد مبتلا به سندرم داون علاوه‌بر ناتوانی هوشی ازنظر سطح آمادگی جسمانی و حرکتی در وضعیت مناسبی قرار ندارند. این پژوهش باهدف بررسی تأثیر تمرین منظم بازی‌های بومی-محلی بر آمادگی جسمانی مرتبط با سلامت در افراد دارای سندرم داون انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با دو گروه تمرین و گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را افراد دارای سندرم داون بیشتر از هیجده سال مراکز توان‌بخشی شهرستان‌های گرگان و گنبدکاووس تشکیل دادند. از بین داوطلبان ۲۴ نفر انتخاب شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه مساوی (دوازده‌نفری) تمرین و گواه قرار گرفتند. آزمودنی‌های گروه تمرین برنامه‌ای تمرینی شامل ده بازی بومی-محلی (نون بیار کباب ببر، گردو شکستم، دستمال‌قاپی، هفت‌سنگ، دال پلان، فرفره‌بازی، کلاه‌بران، چهارخونه‌بازی، اتل متل توتوله، موش و گربه) را در دو نوبت صبح و بعدازظهر به‌مدت دوازده هفته اجرا کردند؛ درحالی‌که آزمودنی‌های گروه گواه هیچ‌گونه فعالیت ورزشی منظمی نداشتند. قبل از برنامهٔ تمرین و دو روز پس از آخرین جلسهٔ تمرینی متغیرهای آمادگی جسمانی شامل شاخص تودهٔ بدنی، اندازهٔ دور شکم، قدرت عضلانی مچ دست راست، قدرت عضلانی مچ دست چپ، استقامت قلبی‌عروقی، انعطاف‌پذیری عمقی تنه و استقامت عضلانی اندازه‌گیری شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، انجام دوازده هفته بازی‌های بومی-محلی به‌استثنای شاخص تودهٔ بدنی (۰٫۰۷۷=p) و اندازهٔ دور شکم (۰٫۴۸۴=p)، توانست بر سایر متغیرها شامل قدرت عضلانی مچ دست راست (۰٫۰۱۲=p) و قدرت عضلانی مچ دست چپ (۰٫۰۱۸=p)، استقامت قلبی‌عروقی (آزمون شش دقیقه پیاده‌روی) (۰٫۰۳۱=p)، انعطاف‌پذیری عمقی تنه (۰٫۰۰۳=p) و استقامت عضلانی (۰٫۰۰۱=p) آزمودنی‌ها تأثیر معنا‌داری داشته باشد.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های تحقیق نتیجه‌گیری می‌شود، انجام منظم بازی‌های بومی-محلی در افراد دارای سندرم داون، عامل‌های آمادگی جسمانی مرتبط با سلامت را بهبود می‌بخشد و برای ارتقای سلامت، اجرای این تمرینات به مربیان آن‌ها توصیه می‌شود.

حامد رفیع زاده, محسن سعیدمنش

چکیده
زمینه و هدف: سوگ مشکلات روان‌شناختی عمیقی را برای کودکان به‌همراه دارد. این مطالعه باهدف بررسی اثربخشی بازی‌درمانی گروهی گلدارد بر افسردگی کودکان ۶تا۹سالهٔ دارای سابقهٔ سوگ انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را کودکان دارای سابقهٔ سوگ ۶تا۹‌سالهٔ شهرستان یزد مراجعه‌کننده به کلینیک‌های روان‌شناسی و مشاورهٔ آن شهرستان تشکیل دادند. از بین کودکان دارای سابقهٔ سوگ، سی نفر داوطلب واجد شرایط دردسترس در دامنهٔ سنی ۶تا۹ سال وارد مطالعه شدند و به‌‌طور تصادفی پانزده نفر در گروه مداخله و پانزده نفر در گروه گواه قرار گرفتند. امتیازات متغیر افسردگی به‌وسیلهٔ پرسش‌نامهٔ افسردگی کودکان (کواکس، ۱۹۸۵) در دو نوبت زمانی قبل و بعد از درمان مقایسه شد. تحلیل داده‌ها بااستفاده از تحلیل کوواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۱۷ صورت پذیرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج تحلیل کوواریانس با تعدیل اثر پیش‌آزمون نشان داد، در پس‌آزمون بین گروه مداخلهٔ دریافت‌کنندهٔ بازی‌درمانی گروهی و گروه گواه، در میانگین متغیر افسردگی تفاوت معنادار وجود داشت (۰٫۰۰۱>p). همچنین براساس نتایج مربوط به اندازهٔ اثر، ۶۵درصد از تفاوت بین گروه مداخله و گروه گواه در متغیر افسردگی ناشی‌از اجرای بازی‌درمانی گروهی بود.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاضر مشخص کرد، از بازی‌درمانی گروهی گلدارد می‌توان به‌عنوان درمانی مکمل برای بهبود افسردگی کودکان دارای سابقهٔ سوگ استفاده کرد.

مرضیه زارع, مسعود قاسمی, مهدیه صالحی

چکیده
زمینه و هدف: کارکردهای اجرایی در دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص نقش کلیدی در عملکرد تحصیلی آن‌ها ایفا می‌کند؛ بنابراین، پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی مداخلات مبتنی‌بر آگاهی واج‌شناختی و نیمانیکس بر حافظهٔ فعال و کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری همراه با دو گروه آزمایش و یک گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را تمامی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری خاص شهر تهران تشکیل دادند که در سال ۱۴۰۲ به مراکز مشاوره و توان‌بخشی در شهر تهران مراجعه کردند. شصت نفر از افراد داوطلب واجد شرایط (۳۳ پسر و ۲۷ دختر) به‌روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. سپس به‌طور تصادفی بیست نفر در گروه آزمایش اول (مداخلهٔ مبتنی‌بر آگاهی واج‌شناختی) و بیست نفر در گروه آزمایش دوم (مداخله مبتنی‌بر آموزش نیمانیکس) و بیست نفر در گروه گواه قرار گرفتند؛ البته درحین اجرا گروه آزمایش اول، سه نفر و گروه آزمایش دوم، چهار نفر و گروه گواه چهار نفر ریزش داشت. ابزارهای گردآوری داده‌ها شامل مقیاس نقایص کارکردهای اجرایی کودکان و نوجوانان بارکلی (بارکلی، ۲۰۱۲) و مقیاس هوش‌آزمای تهران-استنفورد-بینه (افروز و کامکاری، ۱۳۸۵) بود. برای تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ در نرم‌افزارSPSS نسخهٔ ۲۳ استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، بین گروه‌های‌ آزمایش آموزش نیمانیکس و آموزش آگاهی واج‌شناختی با گروه گواه در متغیرهای حافظهٔ فعال و کارکردهای اجرایی تفاوت معناداری مشاهده شد (۰٫۰۵>p)؛ همچنین، بین گروه‌های آزمایش آموزش نیمانیکس و آموزش آگاهی واج‌شناختی باتوجه‌به میانگین نمرات دو متغیر، در پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۵>p).
نتیجه‌گیری: آموزش نیمانیکس درمقایسه با آموزش آگاهی واج‌شناختی اثربخش‌تر است؛ بنابراین، آموزش نیمانیکس می‌تواند به‌عنوان امری بهبوددهنده در افزایش حافظهٔ فعال و کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص استفاده شود.

محمود زیوری رحمان

چکیده
زمینه و هدف: نبود ابزار استاندارد در حوزۀ خودکشی با قصد مرگ در میان نوجوانان ایرانی، می‌تواند تشخیص و مداخلات پیشگیرانه را دشوار سازد؛ لذا پژوهش حاضر باهدف ساخت و هنجاریابی پرسش‌نامهٔ خودکشی با قصد مرگ در بین نوجوانان انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر آمیخته با رویکرد اکتشافی متوالی و در بخش کیفی، روش پژوهش پدیدارشناسی توصیفی بود؛ ازاین‌رو شانزده نفر از نوجوانانی که اقدام به خودکشی کردند، با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. داده‌ها ازطریق مصاحبهٔ نیمه‌ساختاریافته جمع‌آوری و سپس به‌کمک روش کلایزی تحلیل شد. براساس نتایج بخش کیفی، تدوین پرسش‌نامه‌ای ۴۸سؤالی صورت گرفت و پس از بررسی روایی صوری و روایی محتوایی، در بین ۳۷۴ نفر از دانش‌آموزان متوسطهٔ دوم دارای سابقه‌ٔ اقدام به خودکشی، در استان همدان با روش نمونه‌گیری دردسترس اجرا شد. بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه بااستفاده از روایی صوری و روایی محتوایی، تحلیل عاملی اکتشافی، ضریب همبستگی پیرسون و آلفای کرونباخ در  نرم‌افزارSPSS  نسخهٔ ۲۵ انجام پذیرفت.
یافته‌ها: پس از تحلیل داده‌های کیفی نُه مضمون اصلی شامل تنهایی و انزوا، انتخاب راهکارهای بی‌بازگشت، ابزارهای مطمئن کشنده، گسست عاطفی، عدم ندامت از تصمیم، عدم تمایل به نجات، احساس یأس مطلق، بی‌ارزشی و خودکم‌بینی، عزم به پایان‌دادن زندگی استخراج شد. نتایج شاخص روایی محتوا ازنظر خبرگان برای سؤالات استخراج‌شده بین ۰٫۶۰تا۰٫۹۰ به‌دست آمد. براساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، پرسش‌نامه با ۳۲ سؤال و هفت عامل اصلی شامل عزم به پایان‌دادن زندگی، عدم تمایل به نجات، انتخاب راهکارهای بی‌بازگشت، عدم ندامت از تصمیم، احساس یأس مطلق، ابزارهای مطمئن کشنده و گسست عاطفی ۶۷٫۳۷درصد از واریانس کل را تبیین می‌کند. روایی هم‌گرای پرسش‌نامه با مقیاس افکار خودکشی بک ۰٫۵۴۱ و ضریب پایایی آن با روش آلفای کرونباخ ۰٫۸۹۸ و ضریب همبستگی بازآزمایی ۰٫۷۹۷ به‌دست آمد.
نتیجه‌گیری: پرسش‌نامهٔ خودکشی با قصد مرگ، ابزاری مناسب و پایا و معتبر برای سنجش ابعاد مختلف اقدام به خودکشی با نیت و قصد پایان‌دادن به زندگی در بین نوجوانان است.

محمدرضا رادمرد, علبرضا کاکاوند, مهدی احمدی, علی محمدی بنمار

چکیده
زمینه و هدف: در عصر حاضر نوجوانان برای جبران تنهایی و خلأ ناشی‌از روابط نادرست تمایل زیادی به استفاده از تلفن همراه دارند که بخش بزرگی از زندگی آن‌ها را تشکیل می‌دهد؛ بنابراین پژوهش حاضر باهدف تبیین رابطهٔ میان اعتیاد به موبایل با احساس تنهایی و ادراک خودکارآمدی و رابطهٔ والدینی در میان نوجوانان پسر مقطع متوسطهٔ اول انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر تحلیلی و از نوع مدل‌های همبستگی بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی دانش‌آموزان نوجوان پسر مدارس مقطع متوسطهٔ اول منطقهٔ نوزده استان تهران در سال تحصیلی ۱۴٠۱-۱۴٠٠ تشکیل دادند. از بین آن‌ها دویست نفر به‌روش نمونه‌گیری داوطلبانه انتخاب شدند. شرکت‌کنندگان به پرسش‌نامهٔ استاندارد اعتیاد به تلفن همراه (سواری، ۱۳۹۳)، مقیاس احساس تنهایی UCLA(راسل و همکاران، ۱۹۸٠)، پرسش‌نامهٔ رابطهٔ والد-فرزند (فاین و همکاران، ۱۹۸۵) و مقیاس خودکارآمدی عمومی (شرر و مادوکس، ۱۹۸۲) پاسخ دادند. تحلیل داده‌ها بااستفاده از روش رگرسیون خطی چندگانه و ضریب همبستگی پیرسون در سطح معناداری ۰٫۰۵ در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ صورت گرفت.
یافته‌ها: خلاقیت‌زدایی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۴۰۲=β) و میل‌گرایی (۰٫۰۰۲=p و ۰٫۱۹۴=β) و احساس تنهایی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۲۸۸=β)، احساس تنهایی را در نوجوانان پسر پیش‌بینی کردند. خلاقیت‌زدایی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۴۵۴-=β) و میل‌گرایی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۲۰۴-=β) و احساس تنهایی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۲۴۱=β)، ادراک خودکارآمدی را در نوجوانان پسر پیش‌بینی کردند. خلاقیت‌زدایی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۳۰۹-=β) و میل‌گرایی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۲۴۴-=β) و احساس تنهایی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۳۰۱=β) نیز رابطهٔ والدینی را در نوجوانان پسر پیش‌بینی کردند؛ به‌علاوه ۵۶درصد از واریانس احساس تنهایی و ۵۸درصد از واریانس ادراک خودکارآمدی و ۵۱درصد از واریانس رابطهٔ والدینی برمبنای مؤلفه‌های اعتیاد به موبایل (خلاقیت‌زدایی، میل‌گرایی، احساس تنهایی) تبیین شد.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش حاضر، اعتیاد به موبایل و مؤلفه‌های آن (خلاقیت‌زدایی، میل‌گرایی، احساس تنهایی)، پیش‌بینی‌کنندهٔ احساس تنهایی و ادراک خودکارآمدی و رابطهٔ والدینی در نوجوانان پسر است.

محمد حسین اخوان تقوی, رسول روشن, محمدرضا شعیری, حجت الله فراهانی

چکیده
زمینه و هدف: اختلال درد دخول تناسلی ‌لگنی به‌واسطهٔ کاهش عملکرد روان‌فیزیولوژی، توانمندی جنسی را تحت‏تأثیر قرار می‎دهد. هدف پژوهش حاضر تعیین کارآمدی مقدماتی برنامهٔ درمان شناختی‌رفتاری زوجی در کاهش درد و ترس، افزایش عملکرد و رضایت جنسی زن مبتلا به واژینیسموس و همسرش بود.
روش‌بررسی: طرح تحقیق تک‌موردی روی یک زوج ازطریق نمونه‌گیری هدفمند قبل و حین و پایان مداخلهٔ درمان شناختی‌‎رفتاری زوجی بااستفاده از ابزارها ارزیابی شد. در این پژوهش پرسش‌نامه‌‌ٔ تشخیصی واژینیسموس (رئیسی و همکاران، ۱۳۹۴)، پرسش‌نامه‌‌ٔ مقیاس عملکردی جنسی زنان (روزن و همکاران، ۲۰۰۰)، پرسش‌نامه‌‌ٔ سلامت جنسی مردان (روزن و همکاران، ۲۰۰۴)، پرسش‌نامه‌‌ٔ رضایت جنسی گلومبک-راست (راست و گلومبک، ۱۹۸۶)، مقیاس سازگاری زناشویی (اسپانیر، ۱۹۷۶)، پرسش‌نامهٔ نشانه‎های بیماری (دراگوتیس و همکاران، ۱۹۷۳)، پرسش‌نامهٔ کوتاه اختلالات شخصیت (کروئگر و همکاران، ۲۰۱۲)، پرسش‌نامهٔ عزت‌نفس جنسی زنان-فرم کوتاه (زینا و شوارز، ۱۹۹۶) و پرسش‌نامهٔ خودکارآمدی جنسی (شوارز، ۱۹۹۳) به‌کار رفت. تحلیل داده‌ها به‌کمک شاخص‌های توصیفی، پراکندگی و بازهٔ محفظهٔ ثبات ۲۰درصدی از میانه صورت گرفت. نمودارهای خطی هر مُراجع در طی جلسات برای بررسی روند متغیرها در طول ارزیابی‌ها بررسی شد.
یافته‌ها: نمرات مراجعه‎کنندهٔ زن در ارزیابی‌های بعد از پایه و به‌ویژه ارزیابی سوم، به‌جز ترس و درد میزان افزایشی داشت و روند درد و ترس کاهشی و عملکرد جنسی، عزت‎نفس جنسی، خودکارآمدی جنسی، رضایت جنسی و رضایت زناشویی صعودی بود. این میزان بهبود در کمترین حالت ۱۶درصد در پس‌آزمون درمقایسه با قبل از آموزش در بین متغیرها برای این مُراجع زن به‌دست آمد. دربارهٔ مُراجع مرد روند صعودی رضایت جنسی و رضایت زناشویی کارآمدی مداخله را نشان داد. در این مراجع افزایش حداقل ۱۵درصدی در جلسهٔ دوم درمقایسه با جلسهٔ اول در بین متغیرهای موردبررسی حاصل شد.
نتیجه‌گیری: برنامهٔ مدون درمان شناختی‌رفتاری زوجی دارای کارآمدی مناسب در زنان مبتلا به واژینیسموس و همسر آن‌ها است.

پدرام فیاضیان

چکیده
زمینه و هدف: به‌منظور پیشگیری مؤثرتر از خودکشی، نیاز فوری به درک بهتر سازوکار‌هایی وجود دارد که خطر افکار و رفتارهای خودکشی را افزایش می‌دهد. به‌علاوه شناسایی نشانگرهای بیولوژیک خطر برای ایجاد راهبرد‌های پیشگیری موفق هدفمندتر و نظارت بر پاسخ‌ها به آن‌ها بسیار مهم است؛ بنابراین مطالعهٔ حاضر باهدف مروری بر الگوهای عصب‌شناختی عواطف، هیجان‌ها، افکار و رفتارهای آسیب‌رسان به خود انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر از نوع مروری نظام‌مند و روش‌شناسی آن مبتنی‌بر گردآوری و طبقه‌بندی و خلاصه‌کردن یافته‌های مقالات علمی‌پژوهشی مرتبط با الگوهای عصب‌شناختی عواطف، هیجان‌ها، افکار و رفتارهای آسیب‌رسان به خود بود. کلیدواژه‌های عصب‌شناسی، افکار آسیب‌رسان به خود، رفتار آسیب‌رسان به خود، مدارهای مغزی، عواطف و هیجان‌ها بااستفاده از گوگل اسکالر، پاپ‌مد، ساینس‌دایرکت در بازهٔ زمانی ۲۰۱۰تا۲۰۲۳ جست‌وجو شد. پس از جست‌وجوی کلیدواژه‌ها و جمع‌آوری مطالعات به‌دست‌آمده، مقالات تکراری و نامربوط به این پژوهش حذف شد. در قدم بعدی بررسی مقالات صورت گرفت و برحسب معیار‌های لازم ازجمله اعتبار مجلاتی که مقالات در آن‌ها به‌چاپ رسیدند، گزینش انجام شد. درنهایت گزینش پنجاه مقاله صورت گرفت و مقاله‌ها برای مرور وارد پژوهش شد.
یافته‌ها: مشخص شد، مناطق مغزی مختلفی مانند هسته‌های مغزی و قسمت‌های مختلف لوب پیشانی (مسئول طرح‌ریزی و اجرا) و جسم پینه‌ای در زمینۀ هیجان‌ها، افکار و رفتارهای آسیب‌رسان به خود نقش دارد.
نتیجه‌گیری: براساس یافتهٔ کلی این مرور نظام‌مند، نقاط مختلف مغزی افراد دارای افکار، رفتار یا هیجانات خودکشی، با افراد عادی تفاوت‌های متعددی دارد و این تفاوت درزمینهٔ عملکردی و نیز درزمینهٔ ساختاری است.

لیلا خوسیانی, محسن سعیدمنش

چکیده
زمینه و هدف: طلاق اغلب والدین را درمقابل یکدیگر قرار می‌دهد و این تغییرات می‌تواند منجربه اضطراب در فرزندان طلاق شود. اخیراً تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز به‌عنوان روشی مؤثر برای درمان اختلالات خُلقی مطرح شده است. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز بر اضطراب پسران ۸تا۱۱سالهٔ دارای خانوادهٔ طلاق انجام شد.
روش‌بررسی: روش این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. از بین کودکان ۸تا۱۱سالهٔ دارای خانوادهٔ طلاق مراجعه‏ کننده به کلینیک ‏های روان‌پزشکی شهر اصفهان، سی پسر داوطلب واجد شرایط با روش نمونه‌گیری دردسترس وارد مطالعه شدند. سپس به‌طور تصادفی پانزده نفر در گروه مداخلهٔ تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز و پانزده نفر در گروه گواه قرار گرفتند. امتیازات متغیر اضطراب به‌کمک مقیاس اضطراب اسپنس نسخهٔ کودکان (اسپنس، ۱۹۹۷) در دو نوبت زمانی قبل و بعد از درمان تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز مقایسه شد. تحلیل داده‌ها بااستفاده از نرم‌‌افزار SPSS نسخهٔ ۱۷ و تحلیل کوواریانس صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، امتیاز مقیاس اضطراب اسپنس در کودکان دارای خانوادهٔ طلاق در گروه مداخله و بعد از دریافت تحریک مستقیم الکتریکی درمقایسه با گروه گواه به‌طور معناداری کاهش پیدا کرد (۰٫۰۰۱>p). براساس نتایج مربوط به اندازهٔ اثر، ۶۸درصد از تفاوت بین گروه مداخله و گروه گواه در متغیر اضطراب ناشی‌از اجرای تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز بود.
نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه مشخص کرد، می‌توان از تحریک مستقیم الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز به‌عنوان درمانی برای بهبود اضطراب پسران دارای خانوادهٔ طلاق استفاده کرد.

لیلا حیدری, علی رضایی شریف, اصغر نخستین گلدوست

چکیده
زمینه و هدف: اختلالات یادگیری در گروه بزرگی از اختلالات تحت عنوان اختلالات عصبی-رشدی جای گرفته و به‌منزلهٔ علت اصلی مشکلات شدید یادگیری و عدم پیشرفت تحصیلی شناخته شده است. شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که یک مشکل به‌خصوص مرتبط با اختلال یادگیری، پایین‌بودن خودنظم‌جویی تحصیلی است. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش نظم‌جویی فرآیندی هیجان بر خودنظم‌جویی تحصیلی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص انجام شد.
روش‌بررسی: این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با یک گروه آزمایش و یک گروه گواه بود. جامعهٔ آماری شامل دانش‌آموزان دختر با اختلال یادگیری مدارس ابتدایی شهر خلخال در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ بود که از بین آن‌ها ۳۰ نفر واجد شرایط داوطلب، به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. این افراد پس از کسب معیارهای ورود به مطالعه در دو گروه ۱۵ نفرهٔ آزمایش و گواه جای داده شدند. ابزار به‌کار‌رفته در این پژوهش، مقیاس یادگیری کلورادو ویلکات و همکاران (۲۰۱۱) و مقیاس خودنظم‌جویی تحصیلی بوفارد و همکاران (۱۹۹۵) بود. برنامهٔ آموزش نظم‌جویی فرآیندی هیجان گراس (۲۰۱۵) طی ۱۰ جلسهٔ ۹۰‌دقیقه‌ای تنها، برای گروه آزمایش اجرا شد. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیل کواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۷ انجام شد. سطح معناداری در آزمون‌های آماری ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد اثر آموزش نظم‌جویی فرآیندی هیجان بر افزایش خودنظم‌جویی تحصیلی گروه آزمایش، بعد از حذف اثر پیش‌آزمون، معنادار است (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: به‌طور‌کلی می‌توان گفت که با آموزش نظم‌جویی فرآیندی هیجان، می‌توان شاهد افزایش خودنظم‌جویی تحصیلی در دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری بود. از‌این‌رو، به‌کارگیری این برنامه در مدارس و کلینیک‌های تخصصی کودکان استثنایی توصیه می‌شود.

زهرا چابکی نژاد, مائده سادات نوری

چکیده
زمینه و هدف: پایداری ازدواج نیازمند آگاهی از تأثیر انتخاب‌های خود است. تمایزیافتگی و حسادت از عوامل تأثیرگذار بر بی‌ثباتی رابطۀ زوجین است. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی واقعیت‌درمانی بر تمایزیافتگی و حسادت زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاورهٔ شهر یزد انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری دوماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاورهٔ شهر یزد در سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تشکیل دادند. ازاین‌بین به‌روش نمونه‌گیری دردسترس سی نفر به‌طور داوطلبانه انتخاب شدند و به‌روش تصادفی در دو گروه گواه و آزمایش (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش پرسش‌نامهٔ تمایزیافتگی خود (اسکورن و اسمیت، ۲۰۰۳) و پرسش‌نامهٔ حسادت (ولی‌زاده و آذربایجانی، ۱۳۸۹) بود. گروه آزمایش طی هشت جلسهٔ یک‌ساعته، مداخلهٔ واقعیت‌درمانی را دریافت کرد؛ اما برای گروه گواه هیچ مداخله‌ای ارائه نشد. داده‌های پژوهش بااستفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی‌ ازطریق نرم‌افزار آماری SPSS نسخهٔ ۲۶ در سطح معنا‌داری ۰٫۰۵، تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج مشخص کرد، اثر زمان و اثر گروه و اثر متقابل‌ گروه و زمان بر متغیرهای تمایزیافتگی و حسادت معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). همچنین افزایش معنادار نمرات متغیر تمایزیافتگی و کاهش معنادار نمرات متغیر حسادت در پس‌آزمون درمقایسه با پیش‌آزمون در گروه آزمایش مشاهده شد (۰٫۰۰۱>p). در گروه آزمایش درمقایسهٔ‌ پس‌آزمون و پیگیری برای متغیرهای تمایزیافتگی (۰٫۰۰۴=p) و حسادت (۰٫۰۰۷=p)، تفاوت معناداری بین‌ میانگین‌ها مشاهده شد که حاکی‌‌از تداوم تأثیر مداخله‌ بر متغیرهای مذکور بود‌.
نتیجه‌گیری: باتوجه‌به نتایج پژوهش، واقعیت‌درمانی منجربه افزایش تمایزیافتگی و کاهش حسادت در زوجین دارای مشکلات زناشویی می‌شود.