مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

فاطمه ربیع پور, سید داوود حسینی نسب, ارسلان سالاری

زمینه و هدف: فشارخون بالا، از بیماری‌های مزمن شایع در جهان به‌شمار می‌رود. پژوهش حاضر با هدف مقایسهٔ اثربخشی درمان توان‌بخشی شناختی و درمان مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر اضطراب بیماران مبتلا به پرفشاری خون انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر یک کارآزمایی بالینی تصادفی‌شدهٔ دوسوکور از نوع پژوهش‌های نیمه‌آزمایشی و براساس طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری دوماهه با گروه گواه بود. جامعهٔ مطالعه‌شده را تمامی افراد مبتلا به فشارخون شهر رشت تشکیل دادند که در سال ۱۴۰۰ به بیمارستان تخصصی قلب حشمت شهر رشت مراجعه کردند. از این جامعه، ۵۱ نفر داوطلب واجد شرایط به‌صورت دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌روش تصادفی در دو گروه آزمایش درمان توان‌بخشی شناختی و درمان مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی و یک گروه گواه (هر گروه هفده نفر) قرار گرفتند. درمان مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی به‌مدت دو ماه طی هشت جلسه به‌صورت برخط و گروهی و جلسات توان‌بخشی شناختی با استفاده از کامپیوتر در ده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای به‌شیوهٔ حضوری و انفرادی اجرا شد. ابزار پژوهش، پرسش‌نامهٔ اضطراب بک (بک و همکاران، ۱۹۸۸) بود. داده‌ها با استفاده از آزمون خی‌دو، آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه، آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ تحلیل شدند.
یافته‌ها: اثر زمان، اثر گروه و اثر متقابل گروه و زمان بر متغیر اضطراب معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). بین گروه‌های توان‌بخشی شناختی و ذهن‌آگاهی از لحاظ اثربخشی در پس‌آزمون و پیگیری بر کاهش اضطراب درمقایسه با گروه گواه تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ درحالی‌که بین دو گروه آزمایش در پس‌آزمون (۰٫۶۱۶=p) و پیگیری (۰٫۲۲۱=p) از لحاظ اثربخشی بر کاهش اضطراب تفاوت معناداری مشاهده نشد.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، هر دو درمان توان‌بخشی شناختی و درمان مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر کاهش اضطراب بیماران مبتلا به پرفشاری خون اثربخش‌اند؛ اما بین دو گروه توان‌بخشی شناختی و درمان مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی از لحاظ اثربخشی بر کاهش اضطراب تفاوت معناداری وجود ندارد.

شهلا فلاحی, معصومه آزموده, جواد مصرآبادی, سید داوود حسینی نسب

زمینه و هدف: افزایش طلاق و نارضایتی زناشویی سبب شده است تا میزان گرایش به‌سمت طلاق روند افزایشی پیدا کند. پژوهش حاضر به‌منظور مقایسهٔ اثربخشی زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ انتخاب با روان‌درمانی معنوی مبتنی‌بر بخشش بر امید به زندگی زنان درمعرض طلاق انجام شد.
روش‌بررسی: روش این پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه و با دو مرحله پیگیری (یک‌ماهه و سه‌ماهه) بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی زنانی تشکیل دادند که در بازهٔ زمانی بهار سال ۱۴۰۰ به شورای حل اختلاف شهرستان مریوان ارجاع داده شدند. از بین این زوجین شصت زن واجد شرایط داوطلب به‌صورت دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایشی (زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ انتخاب و روان‌درمانی معنوی مبتنی‌بر بخشش) و یک گروه گواه قرار گرفتند (هر گروه بیست نفر). زوجین هر دو گروه در چهار مرحلهٔ سنجش مذکور به پرسش‌نامه‌ٔ امید به زندگی (اسنایدر و همکاران، ۱۹۹۱) پاسخ دادند. تحلیل داده‌ها با آزمون‌های‌ کای‌دو، تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ صورت گرفت.
یافته‌ها: میانگین نمرات متغیر امید به زندگی در گروه زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ انتخاب و گروه روان‌درمانی معنوی مبتنی‌بر بخشش به‌طور معناداری بیشتر از گروه گواه به‌دست آمد (۰٫۰۰۱>p). میانگین نمرات امید به زندگی در گروه زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ انتخاب به‌طور معناداری بیشتر از گروه روان‌درمانی معنوی مبتنی‌بر بخشش بود (۰٫۰۰۱>p). در دو گروه آزمایش، تفاوت معناداری در میانگین نمرات امید به زندگی بین مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون، بین مراحل پیش‌آزمون با پیگیری یک‌ماهه و پیگیری سه‌ماهه، بین مراحل پس‌آزمون با پیگیری یک‌ماهه و پیگیری سه‌ماهه و بین مراحل پیگیری یک‌ماهه با پیگیری سه‌ماهه مشاهده شد (۰٫۰۵>p). 
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش نتیجه گرفته می‌شود که زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ انتخاب درمقایسه با روان‌درمانی معنوی مبتنی‌بر بخشش در افزایش امید به زندگی زنان درمعرض طلاق تأثیر بیشتری دارد.

یلدا فتاحی, حکیمه آقایی, محبوبه طاهر, سید موسی طباطبایی

زمینه و هدف: باتوجه به اهمیت حیاتی بهزیستی سالمندان و رشد سریع جمعیت آنان، بررسی نقش متغیرهای مختلف در بهزیستی سالمندان ضروری به‌نظر می‌رسد؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر، مدل‌سازی معادلات ساختاری مهارت‌های ارتباطی و شادزیستی سالمندان ساکن آسایشگاه با نقش واسطه‌ای خودشفقت‌ورزی بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر باتوجه به ماهیت آن از نوع تحلیلی و مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی سالمندان ساکن آسایشگاه‌های سالمندان مستقر در شهرهای استان گیلان در سال ۱۳۹۹-۱۳۹۸ تشکیل دادند و نمونه‌گیری به‌‌روش دردسترس انجام گرفت. نمونهٔ آماری پژوهش باتوجه به تعداد متغیرهای پژوهش تعداد ۲۱۰ نفر بود که از میان افراد جامعهٔ آماری انتخاب شدند. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامهٔ شادزیستی آکسفورد (هیل و آرگایل، ۲۰۰۲) و پرسش‌نامهٔ مهارت‌های ارتباطی بین‌فردی (کوئین دام، ۲۰۰۴) و مقیاس خودشفقت‌ورزی (نف، ۲۰۰۳) استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۴ و AMOS نسخهٔ ۲۴ با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و مدل‌سازی معادلات ساختاری صورت گرفت. سطح معناداری همهٔ آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: بررسی ضرایب مسیر مستقیم بین مسیرهای مختلف نشان داد، بین مهارت‌های ارتباطی و خودشفقت‌ورزی (۰٫۰۰۱>p، ۱٫۱=Beta)، بین مهارت‌های ارتباطی و شادزیستی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۶۲=Beta) و بین خودشفقت‌ورزی و شادزیستی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۳۷=Beta) به‌طور معناداری رابطهٔ مستقیم وجود داشت؛ همچنین اثر غیرمستقیم مهارت‌های ارتباطی بر شادزیستی با نقش میانجی خودشفقت‌ورزی برابر با ۴٫۸ بود (۰٫۰۱۳=p). داده‌های گردآوری‌شده با مدل پیشنهادی پژوهش تناسب داشت (۳٫۰۵=CMIN/df، ۰٫۹۶=GFI، ۰٫۹۷=NFI، ۰٫۰۸۶=RMSEA).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، تقویت مهارت‌های ارتباطی در سالمندان موجب افزایش میزان شادزیستی در آن‌ها می‌شود. در این میان خودشفقت‌ورزی نقش واسطه‌ای و مؤثری دارد.

سعید صادقی, علیرضا آقایوسفی, شهناز نوحی, حکیمه آقایی

زمینه و هدف: اختلال وسواس فکری‌عملی براساس وجود افکار ناخواسته و مزاحم و رفتارهای تکراری تشخیص داده می‌شود. مقابله‌‌درمانگری شناختی یکی از درمان‌هایی به‌شمار می‌رود که اثربخشی آن در اختلالات روان‌شناختی تأیید شده است؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی مقابله‌درمانگری شناختی بر تحمل ابهام و انعطاف‌پذیری شناختی در افراد دارای نشانگان وسواس بود.
روش‌بررسی: روش این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی بود که با استفاده از طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه‌ آزمایش و گروه گواه انجام شد. جامعهٔ آماری پژوهش را افراد دارای نشانه‌های وسواس اردوگاه حرفه‌آموزی و کاردرمانی شهر سمنان در سال ۱۴۰۰ تشکیل دادند. از بین آن‌ها سی نفر داوطلب واجد شرایط به‌طور تصادفی وارد مطالعه شدند و به‌تصادف در گروه آزمایش و گروه گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. سپس پرسش‌نامه‌ٔ تحمل ابهام (مکلین، ۱۹۹۳) و پرسش‌نامه‌ٔ پذیرش و عمل-ویرایش دوم (بوند و همکاران، ۲۰۱۱) توسط هر دو گروه در پیش‌آزمون و پس‌آزمون تکمیل شد. گروه آزمایش برنامهٔ مقابله‌‌درمانگری را چهارده جلسهٔ نوددقیقه‌ای و هفته‌ای یک‌ جلسه دریافت کرد. تحلیل داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تک‌متغیره صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: یافته‌های نشان داد، تأثیر مقابله‌‌درمانگری شناختی بر بهبود تحمل ابهام و انعطاف‌پذیری شناختی در افراد گروه آزمایش معنادار بود (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها می‌توان گفت، مداخلهٔ مقابله‌‌درمانگری بیش از آنکه تحمل ابهام و انعطاف‌پذیری شناختی افراد دارای وسواس را به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر قرار دهد، بر سبک مقابلهٔ فرد متمرکز است و از این طریق باعث افزایش نمرات تحمل ابهام و انعطاف‌پذیری شناختی می‌شود.

بیتا ثلاثی, محمد آرش رمضانی, فائزه جهان

زمینه و هدف: تأثیر سوءمصرف مواد بر هیجانات و عواطف مصرف‌کننده انکارناپذیر است؛ بدین‌ترتیب هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی درمان هیجان‌مدار بر مؤلفه‌های خودانتقادی و احساس شرم بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه و دورۀ پیگیری سه‌ماهه بود. جامعهٔ آماری را تمامی مُراجعان کلینیک‌های ترک اعتیاد منطقهٔ پنج شهر تهران در سال‌های ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تشکیل دادند که تحت درمان نگهدارنده با متادون بودند. سی نفر داوطلب واجد شرایط به‌روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای وارد مطالعه شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه پانزده‌نفری گواه و آزمایش قرار گرفتند. ابزارهای اندازه‌گیری متغیرها، مقیاس خودانتقادی (گیلبرت و همکاران، ۲۰۰۴) و مقیاس احساس شرم (کوهن و همکاران، ۲۰۱۱) بود. شرکت‌کنندگان گروه آزمایش دوازده جلسه درمان هیجان‌مدار دریافت کردند؛ درحالی‌که برای گروه گواه، هیچ جلسهٔ درمانی برگزار نشد. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۲ صورت گرفت.
یافته‌ها: اثر زمان و اثر تعامل زمان و گروه بر مؤلفه‌های متغیر خودانتقادی شامل خوداعتمادی و خودانتقادی و متغیر احساس شرم و مؤلفه‌های آن شامل خودارزیابی منفی و رفتار کناره‌جویانه در بیماران معنادار بود (۰٫۰۵>p)؛ همچنین اثر گروه بر متغیرهای مذکور به‌جز خوداعتمادی معنادار بود (۰٫۰۵>p). در گروه درمان هیجان‌مدار، نمرات پس‌آزمون و پیگیری مؤلفهٔ خوداعتمادی افزایش معنادار و مؤلفۀ خودانتقادی و متغیر احساس شرم و مؤلفه‌های آن، کاهش معنادار درمقایسه با نمرات پیش‌آزمون پیدا کرد (۰٫۰۵>p). تفاوت معناداری در نمرهٔ متغیرهای مذکور بین مراحل پس‌آزمون و پیگیری مشاهده نشد که نشان‌دهندهٔ تداوم اثربخشی مداخله در مرحلهٔ پیگیری بود (۰٫۰۵<p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به اثربخشی درمـان هیجـان‌مـدار بـر کاهش مؤلفۀ خودانتقادی و احساس شرم و مؤلفه‌های آن در گروه آزمایش درمقایسه با گروه گواه، این درمان می‌تواند به‌عنوان روشی مداخله‌ای در بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون استفاده شود.

سیده خدیجه جمالی, سید موسی کافی, عباس ابوالقاسمی, بهمن اکبری

زمینه و هدف: کودکان کار درمقایسه با سایر گروه‌ها درمعرض خطر بیشتر روانی و جسمی قرار دارند و نیازمند حمایت‌های بیشتری هستند. پژوهش حاضر با هدف مقایسهٔ اثربخشی آموزش تئوری انتخاب و فلسفهٔ کندوکاو بر مسئولیت‌پذیری و خودکارآمدی کودکان کار ۱۲تا۱۴ سال شهر رشت انجام گرفت.
روش‌بررسی: روش این مطالعه، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی کودکان کار در شهرستان رشت در سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ تشکیل دادند. سی نفر از کودکان کار واجد شرایط داوطلب به‌روش دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌صورت تصادفی در سه گروه آموزش تئوری انتخاب (۱۰=n) و آموزش فلسفهٔ کندوکاو (۱۰=n) و گواه (۱۰=n) قرار گرفتند. هر سه گروه در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون به مقیاس مسئولیت‌پذیری شخصی برای نوجوانان (مرگلر و شیلد، ۲۰۱۶) و مقیاس خودکارآمدی شوارزر و جروسالم (شوارزر و جروسالم، ۱۹۹۵) پاسخ دادند. آموزش تئوری انتخاب در هشت جلسهٔ یک‌ونیم‌ساعته و هفته‌ای یک جلسه و آموزش فلسفه به کودکان در ده جلسهٔ یک‌ونیم‌ساعته و هفته‌ای یک جلسه بود. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ به‌کمک نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ تحلیل شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، مداخله‌های درمانی مبتنی‌بر تئوری انتخاب و فلسفهٔ کندوکاو موجب افزایش خودکارآمدی و مسئولیت‌پذیری گروه‌های آزمایش درمقایسه با گروه گواه شد (۰٫۰۰۱>p). بین اثربخشی درمان مبتنی‌بر تئوری انتخاب و درمان فلسفهٔ کندوکاو بر افزایش خودکارآمدی کودکان کار تفاوت معنادار وجود داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ اما بین اثربخشی مداخله‌های درمانی مذکور بر افزایش مسئولیت‌پذیری کودکان کار تفاوت معنادار مشاهده نشد (۰٫۶۸۶=p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های پژوهش، روش آموزش تئوری انتخاب دارای اثربخشی بیشتری بر میزان خودکارآمدی کودکان کار است؛ اما دو روش آموزشی اثر یکسانی بر مسئولیت‌پذیری کودکان کار دارد.

عزت الله ملک‌پور افشار, مهین عسکری, امیر سلطانی نژاد, سهیلا جوکار

زمینه و هدف: ازدواج پایدار و رضایت‌بخش به‌عنوان قرارداد و پیوندی اجتماعی، شرعی، قانونی و عاطفی پیامدهای مثبت بسیاری برای اعضای خانواده و جامعه فراهم می‌آورد. این پژوهش با هدف ارائهٔ الگوی ازدواج آسیب‌پذیر براساس کاوش نشانه‌های طلاق در اولین دوره‌های انتقالی زندگی (آشنایی، نامزدی، عقد) در ازدواج‌های غیرفامیلی انجام گرفت.
روش‌بررسی: روش این پژوهش کیفی بود که از رویکرد زمینه‌ای استفاده شد. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی زوجین متقاضی طلاق ازدواج غیرفامیلی با کمتر از پنج سال زندگی مشترک شهر کرمان تشکیل دادند. مشارکت‌کنندگان که از سوی دادگاه خانوادهٔ شهر کرمان معرفی شده بودند، با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. با پانزده نفر از زوجین متقاضی طلاق ازدواج غیرفامیلی با کمتر از پنج سال زندگی مشترک، مصاحبهٔ نیمه‌ساختاریافته انجام گرفت. تحلیل داده‌ها براساس روش تحلیل اشتراوس و کوربین (۱۹۹۸) صورت پذیرفت. در مرحلهٔ کدگذاری باز، کد‌ها و مفاهیم و مقوله‌ها، استخراج شد که برپایه‌ٔ آن مفهوم‌سازی داده‌ها شکل گرفت.
یافته‌ها: براساس یافته‌های پژوهش، در کدگذاری سطح اول ۵۰۲ کد و در کدگذاری سطح دوم ‌۱۵۷ کد یافت شد. این کدها درنهایت به ۲۷ مفهوم و ده مقولهٔ عمده شامل مقوله‌های محوری، عوامل مستعدکنندهٔ طلاق مرتبط با انتخاب، عوامل مستعدکنندهٔ طلاق مرتبط با همسر، عوامل مستعدکنندهٔ طلاق مرتبط با بافت رابطه، عوامل تسریع‌کنندهٔ طلاق، عوامل بافتی مرتبط با طلاق، عوامل مرتبط با خانودهٔ طرفین، عوامل زمینه‌ای، عوامل عاطفی و اندیشه‌پردازی درمورد طلاق کاهش پیدا کرد.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج این پژوهش، الگوی ازدواج آسیب‌پذیر برای کاهش طلاق در اولین دوره‌های انتقالی زندگی (آشنایی، نامزدی، عقد) در ازدواج‌های غیرفامیلی تدوین و ارائه شده است.

نوشین اصلاحی, مختار عارفی, سعیده السادات حسینی, حسن امیری

زمینه و هدف: از ناتوانی‌ها و نابهنجاری‌های زناشویی که موجب مشکلات روانی و بی‌تفاوتی و طلاق زوجین می‌شود، تعارض زناشویی و توانایی‌نداشتن در حل تعارض‌ها است. هدف این پژوهش تعیین و مقایسهٔ اثربخشی زوج‌درمانی هیجان‌مدار و زوج‌درمانی شناختی-سیستمی گاتمن بر تعادل عاطفهٔ زوج‌های متعارض بود.
روش‌بررسی: این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با دو گروه آزمایش و یک ‌گروه گواه بود. جامعهٔ آماری این پژوهش را تمامی زوج‌های متعارض (سطوح ۱و۲و۳) مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره و روان‌شناسی خصوصی مناطق دو و پنج شهر تهران در سال ۱۳۹۷ تشکیل دادند. از این جامعه، ۶۰ نفر به‌صورت دردسترس انتخاب شده و به‌طور تصادفی در سه گروه (۲۰نفری) آزمایشی یک و آزمایشی دو و گواه جایگزین شدند. ابزار پژوهش مقیاس تعادل عاطفه (عاطفهٔ مثبت و عاطفهٔ منفی) (واتسون و همکاران، ۱۹۸۸) بود. سپس طرح مداخلهٔ زوج‌درمانی هیجان‌مدار جانسون برای گروه آزمایش یک و طرح مداخلهٔ زوج‌درمانی شناختی-سیستمی گاتمن برای گروه آزمایش دو انجام پذیرفت؛ اما برای گروه گواه، هیچ‌گونه مداخله‌ای اعمال نشد. داده‌ها با روش تحلیل کوواریانس با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳در سطح معناداری ۵درصد تحلیل شد.
یافته‌ها: نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که هر دو زوج‌درمانی هیجان‌مدار و زوج‌درمانی شناختی-سیستمی بر تعادل عاطفه (افزایش عاطفهٔ مثبت و کاهش عاطفهٔ منفی) زوجین متعارض تأثیر معنا‌داری داشت (۰٫۰۰۱>p). نتایج آزمون تعقیبی نیز نشان داد که اثربخشی زوج‌درمانی هیجان‌مدار بیشتر از زوج‌درمانی شناختی-سیستمی بود (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها، زوج‌درمانی هیجان‌مدار مبتنی‌بر نظریهٔ جانسون دارای تأثیر بیشتری درمقایسه با زوج‌درمانی گاتمن بر تعادل عاطفهٔ زوجین متعارض است؛ بنابراین می‌توان به‌منظور افزایش تعادل عاطفه در زوجین متعارض از زوج‌درمانی هیجان‌مدار بهره جست.

شیما مقدس علی, مالک میرهاشمی, نسرین باقری

زمینه و هدف: در همهٔ مراحل تکوین خانواده، زن و مرد خرده‌نظام اصلی هستند و عوامل متعددی همچون الگوهای ارتباطی، سبک‌های هویت و تاب‌آوری در رضایت زناشویی آنان نقش دارد. هدف این پژوهش، تعیین اندازهٔ اثر الگوهای ارتباطی و سبک‌های هویت بر رضایت زناشویی با واسطه‌گری تاب‌آوری بود.
روش‌بررسی: در این مطالعهٔ همبستگی، جامعهٔ آماری پژوهش را مردان و زنان متأهل مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی شهر تهران در سال ۱۳۹۸ تشکیل دادند که از میان آن‌ها ۳۰۲ نفر واجد شرایط وارد پژوهش شدند. ابزارهای استفاده‌شده شامل مقیاس رضایت زناشویی انریچ (فاورز و السون، ۱۹۹۳)، پرسش‌نامهٔ الگوهای ارتباطی (کریستنسن و سالاوی، ۱۹۸۴)، پرسش‌نامهٔ سبک‌های هویت-۳ (برزونسکی، ۱۹۹۲) و مقیاس تاب‌آوری کانر-دیویدسون (کانر و دیویدسون، ۲۰۰۳) بود. به‌منظور تحلیل داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون و روش تحلیل مسیر و نرم‌افزارهای SPSS و AMOS در سطح معناداری ۰٫۰۵ استفاده شد. 
یافته‌ها: نتایج نشان داد، اثر کل سبک هویت اطلاعاتی (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۴۹۷=β)، الگوی ارتباطی ناکارآمد (۰٫۰۰۹=p، ۰٫۰۶۲-=β) و الگوی ارتباطی سازنده (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۵۸۴=β) بر رضایت زناشویی معنادار بود. الگوی ارتباطی سازنده (۰٫۰۰۸=p، ۰٫۲۱۵=β) و سبک هویت اطلاعاتی (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۳۷۱=β) به‌واسطهٔ تاب‌آوری بر رضایت زناشویی اثر غیرمستقیم داشتند. همچنین الگوی ارتباطی ناکارآمد به‌واسطهٔ تاب‌آوری بر رضایت زناشویی دارای اثر غیرمستقیم بود (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۳۳۴-=β). مدل مفروض با داده‌های گردآوری‌شده برازش داشت (۰٫۹۷۱=AGFI، ۰٫۰۳۳=RMSEA).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های این پژوهش، الگوهای ارتباطی سازنده و ناکارآمد و سبک هویت اطلاعاتی به‌واسطهٔ تاب‌آوری بر رضایت زناشویی اثر دارند.

بنفشه نجفی‌زاده, سیده علیا عمادیان, قدرت الله عباسی

زمینه و هدف: واژینیسموس به‌عنوان کژکاری جنسی شایع در زنان، اثرات روان‌شناختی زیادی را به‌همراه دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی روان‌درمانی هیجان‌محور بر اضطراب و سازگاری زناشویی و کیفیت زندگی جنسی در زنان مبتلا به واژینیسموس انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را زنان مبتلا به واژینیسموس مراجعه‌کننده به کلینیک‌های روان‌درمانی تهران در فاصلۀ تیر تا شهریور ۱۳۹۸ تشکیل دادند. نمونهٔ پژوهش افراد واجد شرایط و داوطلب بودند که به‌روش نمونه‌گیری هدفمند و باتوجه به ملاک‌های ورود وارد مطالعه شدند و به‌صورت تصادفی در گروه‌ آزمایش و گروه گواه (هر گروه ده نفر) قرار گرفتند. داده‌ها در پیش‌آزمون و پس‌آزمون با استفاده از پرسش‌نامۀ کیفیت جنسی زنان (سایموندز و همکاران، ۲۰۰۵)، پرسش‌نامۀ اضطراب بک (بک و همکاران، ۱۹۸۸) و مقیاس‌ سازگاری زناشویی (اپت و هلبرت، ۱۹۹۲) جمع‌آوری شد. گروه آزمایش مداخلهٔ دوازده‌جلسه‌ای روان‌درمانی هیجان‌محور را دریافت کرد و برای گروه گواه در این مدت هیچ‌گونه مداخلهٔ روان‌شناختی ارائه نشد. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون‌های تی مقایسهٔ میانگین گروه‌های مستقل، تحلیل کوواریانس چندمتغیره و تک‌متغیره در محیط نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۵ با درنظرگرفتن سطح معناداری ۰٫۰۵ صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، بین نمرات میانگین پس‌آزمون گروه‌های گواه و آزمایش در متغیرهای اضطراب (۰٫۰۰۱>p) و سازگاری زناشویی (۰٫۰۰۱>p) تفاوت معناداری وجود داشت؛ اما در متغیر کیفیت زندگی جنسی تفاوت معناداری بین دو گروه مشاهده نشد (۰٫۰۷۹=p). براساس شاخص اندازهٔ اثر، به‌ترتیب ۴۸٫۵ و ۲۵٫۴درصد از تغییرات نمرهٔ اضطراب و سازگاری زناشویی گروه آزمایش در اثر اعمال روان‌درمانی هیجان‌محور بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش نتیجه گرفته می‌شود، کاربست رویکرد درمانی هیجان‌محور، نتایج مثبت در بهبود اضطراب و سازگاری زناشویی زنان مبتلا به واژینیسموس دارد.