مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

سیذه محبوبه نبوی, مسعود شهبازی, امین کرایی

زمینه و هدف: دلزدگی زناشویی یکی از پدیده‌هایی است که زوج‌های بسیاری درگیر آن هستند؛ همچنین از دلایل اصلی طلاق عاطفی است و در صورت نبود چاره‌اندیشی و درمان آن، زمینه را برای طلاق رسمی زوجین فراهم می‌کند؛ لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی کارایی آموزش رفتاردرمانی دیالکتیکی بر دلزدگی زناشویی زنان در آستانهٔ طلاق، انجام شد.
روش‌بررسی: طرح پژوهش به‌صورت نیمه‌تجربی و از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ این پژوهش را تمامی زنان در آستانۀ طلاق شهر ساری تشکیل ‌دادند که به‌دلیل اختلافات زناشویی در سال ۱۳۹۷ به بهزیستی این شهر مراجعه کردند. از میان آن‌ها ۳۰ زن با استفاده از نمونه‌گیری دردسترس هدفمند انتخاب شدند و با گمارش تصادفی در دو گروه ۱۵نفره (آزمایش و گواه) جایگزین شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامۀ دلزدگی زناشویی (پاینز، ۱۹۹۶) بود. برنامهٔ آموزش رفتاردرمانی دیالکتیکی، در هشت جلسه برای گروه مداخله، هفته‌ای دو ساعت برگزار شد. پس از انجام پس‌آزمون، داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری به کمک نرم‌افزار SPSS نسخۀ ۲۴ تجزیه‌وتحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج تحلیل کوواریانس یک‌راهه نشان داد که در پس‌آزمون، در دلزدگی زناشویی و مؤلفه‌های آن شامل دلزدگی جسمی، عاطفی و روانی در آزمودنی‌های گروه آزمایش درمقایسه با آزمودنی‌های گروه گواه، کاهش معناداری مشاهده شد (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که رفتاردرمانی دیالکتیکی در کاهش دلزدگی زناشویی مؤثر است و این روش درمانی می‌تواند به‌عنوان گزینهٔ مداخله‌ای مناسبی برای کاهش مشکلات زناشویی زنان در آستانۀ طلاق استفاده شود. 

فخری السادات خلیفه سلطانی, کبری حاجی علیزاده, حسن احدی

زمینه و هدف: سندرم رودهٔ تحریک‌پذیر می‌تواند تأثیر نامطلوبی بر کیفیت ‌زندگی بیماران بگذارد. مطالعهٔ حاضر با هدف تعیین اثربخشی درمان متمرکز بر شفقت بر افسردگی، رفتارهای خودمراقبتی و کیفیت ‌زندگی بیماران مبتلا به سندرم رودهٔ تحریک‌پذیر انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و پیگیری همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری تمامی بیماران مبتلا به سندرم رودهٔ تحریک‌پذیر مراجعه‌کننده به بیمارستان خورشید شهر اصفهان بین ماه‌های شهریور تا آبان ۱۳۹۸ بودند. از بین آن‌ها، تعداد ۳۰ نفر داوطلب واجد شرایط وارد به‌صورت دردسترس انتخاب شدند. سپس به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از مقیاس افسردگی بک-ویرایش دوم (بک، ۱۹۹۶) و پرسشنامهٔ خودمراقبتی (علیزاده ‌اقدم و همکاران، ۱۳۹۵) و پرسشنامهٔ کیفیت ‌زندگی (ویر و شربورن، ۱۹۹۲) جمع‌آوری شدند. تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌ مکرر و نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۲ انجام پذیرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که درمان متمرکز بر شفقت به‌طور معناداری منجربه بهبود افسردگی (اثر گروه: ۰٫۰۰۴=p، اثر زمان: ۰٫۰۰۱>p، اثر زمان*گروه: ۰٫۰۰۱>p)، رفتارهای خودمراقبتی (اثر گروه: ۰٫۰۲۲=p، اثر زمان: ۰٫۰۰۱>p، اثر زمان*گروه: ۰٫۰۰۱>p) و کیفیت‌ زندگی (اثر گروه: ۰٫۰۰۶=p، اثر زمان: ۰٫۰۰۱>p، اثر زمان*گروه: ۰٫۰۰۱>p) در گروه آزمایش در پس‌آزمون و پیگیری می‌شود؛ اما نمرات افسردگی و رفتارهای خودمراقبتی و کیفیت ‌زندگی در گروه گواه تغییری ندارد.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های این پژوهش درمان متمرکز بر شفقت بر افسردگی، رفتارهای خودمراقبتی و کیفیت ‌زندگی بیماران مبتلا به سندرم رودهٔ تحریک‌پذیر مؤثر است.

ابوالقاسم پوررضا, بهشته ابراهیمی

زمینه و هدف: سالمندی جمعیت برای سازمان‌های بیمه‌گر، فرصتی است که در صورت نبود برنامه‌ریزی تبدیل به تهدید می‌شود. این مطالعه با هدف شناسایی الگوی مصرف خدمات بستری سالمندان تحت پوشش بیمهٔ نیروهای مسلح در سال ۱۳۹۷ انجام شد.
روش‌بررسی: این پژوهش توصیفی‌تحلیلی و مقطعی بود. جامعهٔ آماری را بیمه‌شدگان ۶۰ سال و بیشتر خدمت‌گیرنده از بیمارستان‌های طرف قرارداد و غیرطرف قرارداد تشکیل دادند. تعداد نمونه ۴۹۱ نفر بود که به‌روش طبقه‌بندی تصادفی انتخاب شدند. داده‌ها از پایگاه گزارشات بخش اسناد پزشکی و روزپرداخت بانک اطلاعاتی سازمان (Oracle) جمع‌آوری شد و با نرم‌افزار SPSS نسخۀ ۲۴ تحلیل شد. در این پژوهش آزمون‌های یومن-ویتنی و کروسکال والیس با سطح معناداری ۰٫۰۵ به‌کار رفت.
یافته‌ها: میانگین مدت اقامت ۱٫۵±۵٫۵۸ روز بود. میزان بیشتر روز-بستری، برای بخش قلب به تعداد ۲۵۲ بیمه‌شده (۱۸٫۹۵درصد) و از نظر نوع خدمت مربوط به بای‌پس شریان کرونر ۴٫۷۰±۸٫۱۷ روز بود. بیمارستان‌های با ماهیت سپاه، مراکز پرمراجعه‌تر بستری نظامی بودند. آزمون کروسکال والیس بین مدت اقامت بخش‌های مختلف با نوع خدمت (۰٫۰۰۲=p) و نیز بین هزینه‌های درمانی گروه‌های سنی مختلف (۰٫۰۰۱>p) تفاوت معنادار نشان داد. هزینهٔ بیشتر پرداخت‌شده مربوط به بخش قلب و گروه سنی سالمندان جوان و هزینهٔ کمتر مربوط به بخش رادیوتراپی بود. آزمون یومن-ویتنی نشان داد، زنان به‌طور معناداری هزینهٔ بستری بیشتری از مردان دارند (۰٫۰۴۱=p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش بار و هزینهٔ بیشتر بستری سالمندان مربوط به بیماری‌های قلبی است؛ بنابراین برنامه‌ریزی جهت توسعهٔ تعهدات سازمان بیمه به‌منظور پیشگیری از بروز چنین بیماری‌هایی که کاهش کیفیت زندگی و ناتوانی زودرس را در سالمندان در پی خواهد داشت، از ملزومات مواجهه با این پدیده است.

حسین نبوی نیک, حیدر صادقی, حمیدرضا کبروی, امیرحسین براتی, ملیحه حدادنژاد

زمینه و هدف: تغییرهای سیستم عصبی و تارهای عضلانی با فعالیت بدنی رخ می‌دهد و الگوی راه‌رفتن متأثر از تغییرات در این دو قسمت است؛ بنابراین محقق به مطالعهٔ اثر تمرین‌های بدنی بر سینرژی‌های عضلانی در الگوی راه‌رفتن پرداخت.
روش‌بررسی: جامعهٔ آماری این پژوهش نیمه‌آزمایشی را مردان جوان فعال آموزشکدهٔ فنی‌و‌حرفه‌ای امام‌علی تشکیل دادند. ۲۶ آزمودنی در دو گروه فعال و غیرفعال به‌صورت نمونهٔ دردسترس در این پژوهش شرکت کردند. به‌منظور اندازه‌گیری الگوی فعالیت عضلانی، دستگاه الکترومیوگرافی بایومتریک (هشت‌کاناله، مدل PS850، ساخت انگلستان) به‌کار رفت و پس از اندازه‌گیری این الگو در فعالیت راه‌رفتن، سینرژی عضلانی ازطریق الگوریتم HALS استخراج شد. از آمار توصیفی جهت توصیف داده‌ها و از آزمون یومن‌ویتنی در سطح معناداری ۰٫۰۵≥p به‌منظور مقایسهٔ تعداد سینرژی‌های دو گروه و نیز نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۱۶ استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج مشخص کرد که میانگین تعداد سینرژی‌ها در گروه فعال (۰٫۳۷±۳٫۱۶) کمتر از گروه غیرفعال (۰٫۴۸±۴٫۶۸) است؛ ضمن اینکه ناپایداری بیشتری در بار عاملی و الگوی زمانی هر سینرژی در گروه غیرفعال دیده می‌شود. نتایج مقایسه نیز اختلاف معناداری بین الگوی سینرژی عضلانی گروه فعال و غیرفعال نشان می‌دهد (۰٫۰۵≥p).
نتیجه‌گیری: یافته‌های سینرژی در گروه فعال بیانگر کارایی بیشتر سیستم یا کارآمدی سیستم حرکتی است و تعداد سینرژی‌های بیشتر و ناپایداری سهم عضلات در گروه غیرفعال، ناکارآمدی سیستم حرکتی را معین می‌کند.

سعیده خجسته, محمد گودرزی

زمینه و هدف: یکی از عوامل اصلی موفقیت دانش‌آموزان و یکی از هدف‌های آموزش‌و‌پرورش، توجه به خودپنداره و انگیزش پیشرفت است. هدف اصلی این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله بر خودپندارهٔ تحصیلی و انگیزش پیشرفت دانش‌آموزان پسر پایهٔ دهم دارای انگیزش پیشرفت و خودپندارهٔ پایین بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌تجربی از نوع پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری تمامی دانش‌آموزان پسر پایهٔ دهم شهر ریگان (۳۲۰ نفر) در سال ۹۸-۱۳۹۷ بودند. چهل دانش‌آموز دارای نمرهٔ کمتر در خودپنداره و انگیزش پیشرفت، داوطلب شرکت در پژوهش و نیز دارای ملاک‌های ورود به پژوهش، به‌شیوهٔ نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه گواه و آزمایش قرار گرفتند. افراد نمونه با استفاده از شیوهٔ نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. برنامهٔ آموزش حل مسئله براساس مدل دزوریلا و گلدفرید (۱۹۷۱) طی شش جلسه برای گروه آزمایش اجرا شد. ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامهٔ خودپندارهٔ تحصیلی (راجرز، ۱۹۵۱) و پرسشنامهٔ انگیزش پیشرفت (هارتر، ۱۹۸۱) بود. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس به کمک نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ در سطح اطمینان ۰٫۰۵ تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان داد که آموزش مهارت‌های حل مسئله پس از تعدیل اثر نمرات پیش‌آزمون بر افزایش خودپندارهٔ تحصیلی (۰٫۰۰۱>p) و انگیزش پیشرفت (۰٫۰۰۱>p) دانش‌آموزان تأثیر معنادار دارد.
نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش بر اهمیت آموزش مهارت حل مسئله بر بهبود خودپندارهٔ تحصیلی و انگیزش پیشرفت تأکید می‌کند؛ بنابراین نتایج این پژوهش راهکاری را برای برنامه‌ریزان آموزش فراهم می‌آورد تا آموزش مهارت حل مسئله را در برنامهٔ تحصیلی دانش‌آموزان بگنجانند.

آرزو محمدی, زهرا آقامیرمحمدعلی

زمینه و هدف: مادران دارای کودکان با ناتوانی یادگیری خاص به‌دلیل مشکلات مواجه‌شده، نیازمند الگوهای مقابله‌ای قوی هستند. هدف این پژوهش بررسی نقش مثبت‌اندیشی در امید به زندگی و پریشانی روان‌شناختی مادران دارای کودکان با ناتوانی یادگیری خاص بود.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر توصیفی‌تحلیلی از نوع همبستگی بود. جامعهٔ آماری را تمامی مادران دارای کودکان با ناتوانی یادگیری خاص تشکیل دادند که فرزندشان در مدارس ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ مشغول به تحصیل بود. با روش نمونه‌گیری دردسترس ۱۸۰ مادر دارای فرزند با ناتوانی یادگیری خاص به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامهٔ مثبت‌اندیشی (اینگرام و ویسینکی، ۱۹۸۸) و مقیاس امید به زندگی (میلر و پاورز، ۱۹۸۸) و مقیاس پریشانی روان‌شناختی (کسلر و همکاران، ۲۰۱۰) استفاده شد. برای تحلیل داده‌ها به‌کمک نرم‌افزار SPSS نسخۀ ۲۱، آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه به‌کار رفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: خودارزیابی مثبت (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۶۱۵=B)، انتظارات مثبت آینده (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۵۹۱=B)، خوداعتمادی (۰٫۰۰۵=p، ۰٫۵۲۷=B)، ارزیابی دیگران از خویش (۰٫۰۱۱=p، ۰٫۴۹۱=B) و کارکرد مثبت روزانه (۰٫۰۱۹=p، ۰٫۴۸۷=B) امید به زندگی را پیش‌بینی کردند و خودارزیابی مثبت بیش از مؤلفه‌های دیگر عامل پیش‌بینی‌کنندهٔ امید به زندگی شد. همچنین، مؤلفه‌های انتظارات مثبت آینده (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۵۸۸-=B)، خودارزیابی مثبت (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۵۵۶-=B)، کارکرد مثبت روزانه (۰٫۰۰۹=p، ۰٫۵۲۶-=B)، ارزیابی دیگران از خویش (۰٫۰۱۶=p، ۰٫۴۹۸-=B) و خوداعتمادی (۰٫۰۲۱=p، ۰٫۴۷۲-=B) توانستند پریشانی روان‌شناختی را پیش‌بینی کنند. مؤلفهٔ انتظارات مثبت آینده بیش از مؤلفه‌های دیگر عامل پیش‌بینی‌کنندهٔ پریشانی روان‌شناختی شد.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های این پژوهش مثبت‌اندیشی نقش اساسی در پیش‌بینی امید به زندگی و پریشانی روان‌شناختی مادران دارای کودکان با ناتوانی یادگیری خاص دارد.

سالم موسوی, پروین احتشام زاده, زهرا افتخار صعادی, علیرضا حیدرئی

زمینه و هدف: اعتیاد به‌معنای پاسخ فیزیولوژیک بدن به مصرف مداوم مواد اعتیادآور است. عوامل مهمی که در موفقیت یا نبود موفقیت افراد وابسته به مواد در ترک وجود دارد، خودکنترلی و ولع مصرف است. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان با tDCS بر ولع مصرف و خودکنترلی در افراد وابسته به مواد مخدر بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش تمامی افراد وابسته به مواد مراجعه‌کننده به بیمارستان گلستان شهر اهواز در سال ۱۳۹۸ بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدف‌مند تعداد ۴۰ نفر از آنان انتخاب شدند. سپس به‌صورت تصادفی در گروه‌های آزمایشی و گواه (هر گروه ۲۰ نفر) قرار گرفتند. به‌منظور گردآوری اطلاعات از پرسشنامۀ ولع مصرف (فرانکن و همکاران، ۲۰۰۲) و مقیاس خودکنترلی (تانجی و همکاران، ۲۰۰۴) استفاده شد. گروه‌ آزمایشی تحت درمان با tDCS قرار گرفت؛ اما گروه گواه هیچ‌گونه مداخله‌ای دریافت نکرد. داده‌ها با استفاده از آزمون آماری تحلیل کوواریانس، در سطح معناداری ۰٫۰۵ تجزیه‌وتحلیل شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که درمان با tDCS بر بهبود ولع مصرف (۰٫۰۰۲=p، ۱۱٫۶۷=F) و خودکنترلی (۰٫۰۰۴=p، 52٫13=F) افراد وابسته به مواد مخدر مؤثر بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های این پژوهش می‌توان گفت که درمان با tDCS بر بهبود ولع مصرف و خودکنترلی افراد وابسته به مواد مخدر مؤثر است و می‌توان از آن برای بهبود وضعیت افراد وابسته به این مواد استفاده کرد. 

سیده مژگان صالحی, مهناز استکی, مهدیه صالحی, مجتبی امیری مجد

زمینه وهدف: کودکان اتیستیک دارای آشفتگی‌های حسی به‌ویژه نبود تعدیل در حس لامسه با چالش‌های بسیاری مواجه می‌شوند؛ لذا پژوهش حاضر به‌منظور تعیین اثربخشی بازی‌درمانی مبتنی‌بر رژیم حسی بر تعدیل حس لامسهٔ کودکان دارای اختلال طیف اتیسم شهر تهران انجام شد.
روش‌بررسی: روش این پژوهش به‌صورت نیمه‌آزمایشی از نوع طرح پیش‌آزمون‌پس‌آزمون با گروه گواه و آزمون پیگیری بود. از جامعهٔ آماری تمامی کودکان ۷تا۱۲سالهٔ انجمن اتیسم شهرتهران، ۲۰ نفر با استفاده از روش دردسترس انتخاب شده و به‌صورت تصادفی در گروه آزمایش (۱۰ نفر) و گروه گواه (۱۰ نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایش ۱۷ جلسهٔ ۴۵تا۶۰دقیقه‌ای مداخلات بازی‌درمانی مبتنی‌بر رژیم حسی را دریافت کرد و گروه گواه در لیست انتظار باقی ماند. گردآوری داده‌ها براساس پرسشنامهٔ حسی (دان، ۱۹۹۷) انجام پذیرفت. سپس داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ و تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر در سطح معناداری ۰٫۰۱ تجزیه‌وتحلیل شدند.
یافته‌ها: بلافاصله بعد از پایان مداخله و یک‌ونیم ماه بعد از مداخله تفاوت آماری معنا‌داری در میانگین نمرهٔ تعدیل حس لامسهٔ دو گروه وجود داشت (۰٫۰۰۱>p). نتایج تحلیل واریانس با اندازه‌‌گیری مکرر نشان داد که تغییرات میانگین تعدیل حس لامسه در طول زمان متفاوت و اثر متقابل گروه و زمان دربارهٔ حس لامسه معنادار است (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های پژوهش حاضر و اثربخشی بازی‌درمانی مبتنی‌بر رژیم حسی بر تعدیل حس لامسهٔ کودکان اتیستیک، استفاده از روش مذکور به متخصصان و درمانگران در این زمینه توصیه می‌شود.

 

محمدتقی نجفی, مجید صفاری نیا, احمد علیپور, حسین زارع, زهرا خوشنویسان

لیدا اسعدی طهرانی, مهدیه صالحی, مجتبی امیری مجد, آنیتا باغداساریانس, نورعلی فرخی