مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

لیلا پیرایه, حسین بقولی, سید ابراهیم حسینی, مجید برزگر

زمینه و هدف: یکی از عواملی که باعث تداوم افسردگی می‌شود، نشخوار فکری است. هدف پژوهش حاضر بررسی مقایسهٔ طرحواره‌درمانی هیجانی و طرحواره‌درمانی در کاهش نشخوار فکری در بیماران مبتلا به اختلال افسردگی دائم (دیستیمیا) بود.
روش‌بررسی: طرح پژوهش از نوع طرح آزمایشی گسترش‌یافته با پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری چندگروهی بود. نمونهٔ پژوهش را شصت بیمار مبتلا به اختلال افسردگی دائم تشکیل دادند که به مرکز مشاورهٔ روان‌شناختی دولتی بهزیستی شیراز در سال ۹۷-۱۳۹۶ مراجعه کردند. نمونه‌ها از افراد واجد شرایط داوطلب انتخاب شدند که به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی درمان مبتنی‌بر طرحواره‌های هیجانی و طرحواره‌درمانی و یک‌ گروه گواه قرار گرفتند (هر گروه بیست نفر). برای جمع‌آوری داده‌ها مقیاس پاسخ توأم با نشخوار فکری (نولن-هاکسما و مارو، ۱۹۹۱) به‌کار رفت. صرفاً برای گروه‌های آزمایش، طرحواره‌درمانی هیجانی در هشت جلسهٔ نوددقیقه‌ای براساس پروتکل درمانی لیهی و همکاران (۲۰۱۱) و طرحواره‌درمانی براساس تکنیک‌های طرحواره‌درمانی یانگ و همکاران (۲۰۰۳) در ده جلسۀ شصت‌دقیقه‌ای اجرا شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون‌های تحلیل واریانس یک‌طرفه، کای‌اسکوئر، تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۱ صورت گرفت. مقادیر احتمال کمتر از ۰٫۰۵ معنادار در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: اثر زمان، اثر گروه و اثر متقابل زمان و گروه بر میانگین نمرات نشخوار فکری معنادار بود (۰٫۰۰۱>p). میانگین نمرات نشخوار فکری گروه طرحواره‌درمانی هیجانی به‌طور معناداری کمتر از گروه‌های طرحواره‌درمانی (۰٫۰۰۱>p) و گواه (۰٫۰۰۱>p) بود. میانگین نمرات نشخوار فکری گروه طرحواره‌درمانی به‌طور معناداری کمتر از گروه گواه بود (۰٫۰۰۱>p). همچنین تفاوت معناداری در میانگین نمرات نشخوار فکری بین مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون (۰٫۰۰۱>p) و پیش‌آزمون و پیگیری (۰٫۰۰۱>p) وجود داشت؛ اما بین مراحل پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معنادار مشاهده نشد (۰٫۰۸۲=p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، از درمان مبتنی‌بر طرحواره‌های هیجانی و طرحواره‌درمانی می‌توان به‌عنوان روش‌هایی مؤثر برای کاهش نشخوار فکری در بیماران مبتلا به اختلال افسردگی دائم استفاده کرد؛ اما طرحواره‌درمانی هیجانی اثربخشی بیشتری دارد.

زهرا صادقی بابوکانی, احمد غضنفری, رضا احمدی, مریم چرامی

زمینه و هدف: اسکیزوفرنی بر تعاملات بین‌فردی، روابط خانوادگی و عملکرد شغلی افراد مبتلا تأثیر منفی دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی مداخلهٔ مبتنی‌بر فعال‌سازی رفتاری بر علائم منفی زنان مبتلا به اسکیزوفرنی مزمن انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی و طرح آن از نوع پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری دوماهه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را زنان مبتلا به اسکیزوفرنی مزمن مرکز جامع توان‌بخشی بیماران روانی مزمن پراور شهرستان شهرضا در سال ۱۳۹۸ تشکیل دادند. سی بیمار داوطلب واجد شرایط به‌شیوهٔ نمونه‌گیری دردسترس و براساس ملاک‌‌های ورود به مطالعه و خروج از آن انتخاب شدند. سپس به‌صورت تصادفی در دو گروه پانزده‌نفری فعال‌سازی رفتاری و گواه قرار گرفتند. آزمودنی‌ها در سه مرحله به ﻣﻘﯿﺎس ﺳﻨﺠﺶ علائم منفی (اندریسن، ۱۹۸۹) پاسخ دادند. صرفاً برای گروه آزمایش، جلسات مداخلۀ فعال‌سازی رفتاری براساس پروتکل فعال‌سازی رفتاری لیجوز و همکاران (۲۰۱۱) در دوازده جلسهٔ نوددقیقه‌ای ارائه شد؛ تحلیل داده‌‌ها با استفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر، آزمون‌های تی و کای‌اسوئر و آزمون تعقیبی LSD در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ انجام پذیرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: در مراحل پس‌آزمون و پیگیری در مقایسه با پیش‌آزمون، مداخله منجربه کاهش علائم منفی (به‌ترتیب ۰٫۰۰۱>p، ۰٫۰۰۱>p) و مؤلفه‌های آن شامل سطحی‌بودن عاطفه (به‌ترتیب ۰٫۰۰۱>p، ۰٫۰۰۵=p)، نقص توجه (به‌ترتیب ۰٫۰۰۱>p، ۰٫۰۰۱>p) و عدم لذت (به‌ترتیب ۰٫۰۰۳=p، ۰٫۰۰۵=p) در گروه آزمایش شد. در مقایسۀ مراحل پس‌آزمون و پیگیری، در علائم منفی و مؤلفه‌های مذکور تفاوت معنادار مشاهده نشد که نشان می‌دهد اثر مداخله در طول زمان ماندگار بوده است. همچنین در متغیر بی‌ارادگی، تفاوت معناداری بین مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون وجود داشت (۰٫۰۲۶=p)؛ اما تفاوت معناداری بین مراحل پیش‌آزمون و پیگیری در این متغیر مشاهده نشد (۰٫۰۵۸=p) که نشان می‌دهد اثر مداخله در طول زمان حفظ نشد.
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های این پژوهش، مداخلهٔ فعال‌سازی رفتاری به‌طور مؤثری سبب کاهش علائم منفی در زنان مبتلا به اسکیزوفرنی می‌شود و اثر آن در طول زمان نیز پایدار باقی می‌ماند.

الهام قاجاری, حسن توزنده جانی, حمید نجات

زمینه و هدف: افزایش تحمل پریشانی زنان رهاشده از مصرف مواد، شانس داشتن مادر را به خانوادۀ آنان می‌دهد. این پژوهش با هدف مقایسهٔ اثربخشی آموزش غنی‌سازی روابط زوجین براساس نظریۀ انتخاب و آموزش مهارت‌های مبتنی‌بر بهبود کیفیت زندگی بر تحمل پریشانی زنان رها‌شده از مصرف مواد انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری همراه با گروه گواه بود. جامعۀ آماری، زنان رهاشده از مصرف مواد بودند که از مهر تا آبان ۱۳۹۸ در گروه‌های معتادان گمنام زنان شهر نیشابور شرکت کردند. از بین آن‌ها، شصت نفر به‌روش نمونه‌گیری در‌‌دسترس انتخاب شدند. سپس به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه قرار گرفتند (هر گروه بیست نفر). ابزار جمع‌آوری داده‌ها، مقیاس تحمل‌ پریشانی (سیمونز و گاهر، ۲۰۰۵) بود. برای گروه آزمایشی اول، جلسات آموزشی غنی‌سازی روابط زوجین براساس نظریهٔ انتخاب، برمبنای مدل دوبا و همکاران (۲۰۰۹) در شش جلسۀ نوددقیقه‌ای و برای گروه آزمایشی دوم جلسات آموزشی مهارت‌های مبتنی‌بر کیفیت زندگی براساس برنامه‌ٔ مداخله‌ای فریش (۲۰۰۶) در هشت جلسه‌ٔ نوددقیقه‌ای ارائه شد. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها با روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر و آزمون تعقیبی توکی با کمک نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ در سطح معناداری ۰٫۰۵ انجام شد.
یافته‌ها: اثر زمان (۰٫۰۰۶=p) و اثر گروه (۰٫۰۰۹=p) برای متغیر تحمل پریشانی معنادار بود. در متغیر مذکور، در مراحل پس‌آزمون و پیگیری، بین میانگین نمرۀ گروه‌های آزمایش اول و گواه تفاوت معناداری مشاهده شد (به‌ترتیب ۰٫۰۱۵=p، ۰٫۰۲۱=p). در مراحل مذکور، بین میانگین نمرۀ گروه‌های آزمایش دوم و گواه در متغیر یادشده تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۰۳=p)؛ اما در مرحلۀ پیگیری بین نمرۀ دو گروه یادشده در متغیر تحمل پریشانی تفاوت معنادار نبود (۰٫۱۰۲=p)؛ همچنین در مراحل پس‌آزمون و پیگیری، بین دو گروه آزمایش در میانگین نمرۀ متغیر مذکور تفاوت معنادار مشاهده نشد (به‌ترتیب ۰٫۶۱۹=p، ۰٫۳۸۱=p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، آموزش غنی‌سازی روابط زوجین براساس نظریۀ انتخاب و آموزش مهارت‌های مبتنی‌بر بهبود کیفیت زندگی در بهبود تحمل پریشانی زنان رهاشده از مصرف مواد اثربخش هستند.

بهاره دلجو, عباس بخشی پور رودسری, علیرضا فرنام

زمینه‌ و‌ هدف: مدل صفات شخصیتی آیزنک اختلال شخصیت جامعه‌ستیز را براساس سه‌صفت برون‌گرایی، روان‌رنجورخویی و روان‌پریش‌خویی توصیف می‌کند. هدف پژوهش حاضر، مدل‌یابی ساختاری صفات شخصیتی در دو نوع الگوی آسیب‌پذیری اولیه و ثانویۀ اختلال شخصیت جامعه‌ستیز براساس مدل آیزنک بود.
روش‌بررسی: روش این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی بود که در قالب مدل‌یابی معادلات ساختاری ارائه شد. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی ‌دانشجویان پزشکی شهر ‌تبریز در سال‌تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ تشکیل دادند. تعداد ۲۸۴نفر به‌شیوه نمونه‌گیری دردسترس به‌عنوان نمونه انتخاب شدند و به مقیاس خودگزارش‌دهی جامعه‌ستیزی لونسون (لونسون و همکاران، ۱۹۹۵) و مقیاس تجدید‌نظرشدهٔ شخصیت آیزنک-فرم ‌کوتاه (آیزنک و همکاران، ۱۹۸۵) پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و مدل‌یابی معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۴ و LISREL نسخهٔ ۸٫۸۰ تحلیل شد. سطح معنا‌داری همهٔ آزمون‌ها ۰٫۰۱ بود.
یافته‌ها: بررسی ضرایب مسیر مستقیم بین مسیرهای مختلف نشان‌ داد، روان‌رنجورخویی با اختلال شخصیت جامعه‌ستیزی اولیه (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۳۰۱=Beta) و ثانویه (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۸۲۳=Beta) رابطهٔ مستقیم و معنا‌دار داشت؛ همچنین روان‌پریش‌خویی با اختلال شخصیت ‌جامعه‌ستیز اولیه (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۵۰۲=Beta) ‌و ثانویه (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۳۱۰=Beta) رابطهٔ مستقیم و معنا‌دار داشت؛ اما برون‌گرایی با اختلال شخصیت جامعه‌ستیزی اولیه (۰٫۰۶۱=p، ۰٫۱۲۳-=Beta) و ثانویه (۰٫۰۸۰=p، ۰٫۱۲۲=Beta) رابطۀ معنا‌دار نداشت. همچنین داده‌های گردآوری‌شده با مدل پیشنهادی پژوهش تناسب داشتند (۲٫۴۶=df/^۲x، ۰٫۹۶=CFI، ۰٫۹۱=GFI، ۰٫۹۴=NFI، ۰٫۰۷۲=RMSEA).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های این پژوهش، تئوری آیزنک تأثیر مهمی در بسط تئوریک و پژوهشی سبب‌شناسی اختلال شخصیت جامعه‌ستیز دارد و از نقش اساسی تئوری آیزنک در اختلال شخصیت جامعه‌ستیز حمایت می‌کند.

پوران صورتی

زمینه و هدف: درماندگی روان‌شناختی و حمایت اجتماعی با تجربۀ فشارخون و همبسته‌های آن مانند بیماری عروق کرونری قلبی ارتباط دارند. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش میانجیگر درماندگی روان‌شناختی در رابطهٔ بین حمایت اجتماعی ادراک‌شده با فشارخون اولیه در معلمان مقاطع ابتدایی و متوسطه بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش توصیفی از نوع مدل‌یابی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمام معلمان شهر آستارا با تشخیص فشارخون اولیه در سال ۱۳۹۸ تشکیل دادند. از میان آن‌ها تعداد دویست نفر واجد شرایط ورود به مطالعه، به‌روش نمونه‌گیری دردسترس و داوطلبانه وارد پژوهش شدند. ابزارهای پژوهش شامل نسخهٔ کوتاه مقیاس افسردگی، اضطراب، استرس (لاویبوند و لاویبوند، ۱۹۹۵)، مقیاس چندوجهی حمایت اجتماعی ادراک‌شده (زیمت و همکاران، ۱۹۸۸) و نمرهٔ فشارخون اولیهٔ افراد بود. برای تحلیل داده‌ها از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری و ضریب همبستگی پیرسون در نرم‌افزارهای AMOS و SPSS استفاده شد. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۱ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، ضریب مسیر مستقیم رابطهٔ بین درماندگی روان‌شناختی با فشارخون، مثبت و معنادار بود (۰٫۰۰۳=p، ۰٫۴۱۲=β). ضریب مسیر مستقیم رابطهٔ بین حمایت اجتماعی ادراک‌شده با فشارخون، منفی و معنادار به‌دست آمد (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۳۹۲-=β). ضریب مسیر مستقیم رابطهٔ حمایت اجتماعی ادراک‌شده با درماندگی روان‌شناختی منفی و معنادار بود (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۶۴۱-=β). ضریب مسیر غیرمستقیم بین حمایت اجتماعی ادراک‌شده با فشارخون با نقش میانجی درماندگی روان‌شناختی مثبت و معنادار به‌دست آمد (۰٫۰۰۳=p، ۰٫۲۵۱=β)؛ همچنین مدل مفروض پژوهش با داده‌های گردآوری‌شده برازش قابل‌قبولی داشت (۳۶٫۵۷۹=^۲c، ۰٫۹۷۱=CFI، ۰٫۹۵۸=GFI، ۰٫۹۱۱=AGFI، ۰٫۰۷۶=RMSEA).
نتیجه‌گیری: معلمانی که حمایت‌های اجتماعی اندکی دریافت می‌کنند، تنش، افسردگی و اضطراب در آن‌ها زیاد است. به این دلیل با عملکرد ضعیف‌تر سیستم ایمنی مواجه‌ هستند و سطوح بیشتری از کورتیزول را دارند. درنهایت در درازمدت مستعد فشارخون هستند.

زهره محمدعلی‌پور, سیدعبدالمجید بحرینیان, علی‌اصغر اصغرنژاد فرید

زمینه و هدف: باتوجه به نقش خودکارآمدی و انتظارات پیامد در برخورد دانشجویان با چالش‌ها و فشارهای دوران تحصیل، ارائهٔ راهکارهایی برای بهبود این تعیین‌کننده‌های فردی‌آموزشی اهمیت دارد؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر مقایسهٔ اثربخشی آموزش تغییرات سبک زندگی و آموزش مؤلفه‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا بر خودکارآمدی، انتظارات پیامد و سلامت روانی دانشجویان بود.
روش‌بررسی: تحقیق حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ پژوهش را دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تشکیل دادند. نمونه‌های این مطالعه شصت دانشجوی داوطلب و واجد شرایط ورود به پژوهش بودند که با گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش و یک‌ گروه گواه قرار گرفتند (هر گروه بیست نفر). ابزارهای پژوهش مقیاس خودکارآمدی عمومی (شوارزر و جروسلم، ۱۹۹۵)، مقیاس انتظارات پیامد دانشجو (لندری، ۲۰۰۳) و پرسشنامهٔ سلامت عمومی (گلدبرگ و هایلر، ۱۹۷۹) بودند. صرفاً برای گروه آزمایشی اول، آموزش تغییرات سبک زندگی (ون‌پی، ۲۰۱۸) و برای گروه آزمایشی دوم، آموزش مؤلفه‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا (رشید و سلیگمن، ۲۰۱۴) در هشت جلسهٔ نوددقیقه‌ای برگزار شد. داده‌ها ازطریق آزمون کای‌اسکوئر، تحلیل کوواریانس تک‌متغیره و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ در سطح معناداری ۰٫۰۵ تحلیل شد.
یافته‌ها: پس از کنترل اثر پیش‌آزمون، بین سه گروه در پس‌آزمون از لحاظ خودکارآمدی، انتظارات پیامد و سلامت روانی تفاوت معنادار وجود داشت (۰٫۰۰۱>p). تفاوت بین گروه‌های آزمایش دوم و گواه (۰٫۰۰۳=p) و تفاوت بین گروه‌های آزمایش اول و گواه در متغیر خودکارآمدی (۰٫۰۰۱>p) معنادار بود. تفاوت بین گروه‌های آزمایش و گروه گواه در دو متغیر دیگر نیز معنادار به‌دست آمد (۰٫۰۰۱>p). همچنین تفاوت بین گروه‌های آزمایش در متغیرهای خودکارآمدی (۰٫۰۰۱>p)، انتظارات پیامد (۰٫۰۱۴=p) و سلامت روانی (۰٫۰۰۹=p) معنادار بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، هم آموزش تغییرات سبک زندگی و هم آموزش مؤلفه‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا بر ارتقای سلامت روانی دانشجویان و بهبود خودکارآمدی و انتظارات پیامد آنان اثربخش ‌است؛ ولی آموزش تغییرات سبک زندگی اثربخشی بیشتری درمقایسه با آموزش مؤلفه‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا دارد.

مریم مختارزاده بنه خلخال, عبدالله شفیع آبادی, حسن حیدری, حسین داوودی

زمینه و هدف: دانشجویان به‌دلیل احساس تنهایی و ضعف تحمل ناکامی و مهارت‌های فراشناختی درمعرض انواع آسیب‌های روانی قرار دارند. این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی درمان وجودی بر مهارت‌های فراشناختی و احساس تنهایی و تحمل ناکامی دانشجویان روان‌شناسی دورۀ کارشناسی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را تمامی دانشجویان شهرستانی در رشتۀ روان‌شناسی در مقطع کارشناسی دانشگاه آزاد اسلامشهر در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ تشکیل دادند. نمونهٔ پژوهش شامل سی نفر از دانشجویان پسر و دختر بود که به‌روش نمونه‌گیری دردسترس و داوطلبانه وارد مطالعه شدند. سپس به‌طور تصادفی در گروه‌ آزمایش و گروه گواه قرار گرفتند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها در پیش‌آزمون و پس‌آزمون، پرسشنامه‌ٔ حالت فراشناختی (انیل و عابدی، ۱۹۹۶)، مقیاس احساس تنهایی (راسل، ۱۹۹۶) و مقیاس تحمل ناکامی (هرینگتون، ۲۰۰۵) بود. برای گروه آزمایش ده جلسهٔ هفتگی به‌مدت نود دقیقه درمان وجودی براساس پروتکل درمانی پروچسکا و نورکراس (۲۰۱۰) اجرا شد؛ ولی گروه گواه هیچ‌گونه مداخله‌ای دریافت نکرد. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس تک‌متغیره و آزمون خی‌دو در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ تحلیل شدند. سطح‌ معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، درمان وجودی موجب افزایش مهارت‌های فراشناختی (۰٫۰۳۲=p) و بهبود تحمل ناکامی (۰٫۰۰۱>p) و کاهش احساس تنهایی (۰٫۰۰۱=p) در دانشجویان گروه آزمایش شد. براساس نتایج اندازۀ اثر، درمان وجودی اثربخشی زیادی بر هر سه متغیر احساس تنهایی (۰٫۳۴۸=η²_p)، تحمل ناکامی (۰٫۸۵۳=η²_p) و مهارت‌های فراشناختی (۰٫۱۵۸=η²_p) داشت؛ اما اثربخشی بیشتر درمان وجودی، بر تحمل ناکامی بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش نتیجه گرفته می‌شود که درمان وجودی، روش درمانی مؤثری برای افزایش مهارت‌های شناختی، بهبود تحمل ناکامی و کاهش احساس تنهایی در دانشجویان است.

فاطمه زارع پور, مسعود قاسمی مطلق, محمدمهدی شریعت باقری, فریبرز درتاج

زمینه و هدف: حس عدد و پردازش شنیداری در عملکرد کودکان دارای اختلال یادگیری ریاضی مهم است. این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی آموزش ریاضی بر حس عدد و پردازش شنیداری دانش‌آموزان دختر پایهٔ اول دبستان با اختلال ریاضی انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعه‌ٔ آماری پژوهش را تمامی دانش‌آموزان با اختلال ریاضی پایهٔ اول دبستان کرمان در سال ۱۳۹۹ تشکیل دادند. تعداد سی نفر به‌روش نمونه‌گیری دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌صورت تصادفی در گروه‌ آزمایش و گروه گواه قرار گرفتند (هر گروه پانزده نفر). سپس آزمودنی‌ها به آزمون‌ حس عدد (جردن و همکاران، ۲۰۰۷) و آزمون تمیز شنیداری (وپمن، ۱۹۵۸) قبل و بعد از مداخله پاسخ دادند. گروه آزمایش مداخله‌ٔ آموزش ریاضی را براساس بستۀ آموزش ریاضی (وانبینست و همکاران، ۲۰۱۴) در ۲۴ جلسه به‌صورت هفته‌ای سه جلسه‌ٔ سه‌ساعته، دریافت کرد؛ اما برای گروه گواه هیچ‌گونه آموزشی ارائه نشد. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۲ تجزیه‌و‌تحلیل شدند. سطح معناداری آزمون‌ها ۰۵/۰ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، بین گروه آزمایش و گروه گواه در متغیر حس عدد (۰٫۰۰۲=p) و مؤلفه‌های آن شامل شمارش (۰٫۰۰۵=p)، دانش عدد (۰٫۰۰۱=p) و عملکرد با اعداد (۰٫۰۰۳=p) و همچنین متغیر پردازش شنیداری (۰٫۰۰۲=p) و مؤلفه‌های آن شامل تفاوت (۰٫۰۰۱=p) و مساوی (۰٫۰۰۴=p) تفاوت معناداری وجود داشت.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش نتیجه گرفته می‌شود که آموزش ریاضی بر افزایش مهارت‌های حس عدد و پردازش شنیداری دانش‌آموزان دختر پایهٔ اول دبستان با مشکلات ریاضی مؤثر است.

لیلا صدری, منصوره شهریاری احمدی, پریسا تجلی

زمینه و هدف: هنگامی که ارتباطات جدید ازطریق شبکه‌های اجتماعی مجازی با سیستم کنترل مهاری نابالغ در نوجوانان همراه می‌شود، تلفن‌های هوشمند می‌توانند به‌طور بالقوه برای نوجوانان اعتیادآور باشند. این پژوهش با هدف بررسی نقش میانجی‌گر اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی در بستر موبایل در رابطهٔ بین خودپنداره و رفتارهای پرخطر در نوجوانان مبتلا به اضطراب اجتماعی انجام ‌شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر، توصیفی و طرح پژوهش همبستگی از نوع مدل معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری را تمامی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطهٔ شهر تهران تشکیل دادند که در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ مشغول به تحصیل بودند. از بین آن‌ها ۲۵۴ نفر مبتلا به اضطراب اجتماعی به‌روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. این افراد به پرسشنامهٔ اضطراب‌ اجتماعی (کانور و همکاران، ۲۰۰۰)، مقیاس خودپندارهٔ کودکان و نوجوانان پیرز-هریس (پیرز و هریس، ۱۹۶۳)، مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی (زاده‌محمدی و همکاران، ۱۳۹۰) و پرسشنامهٔ اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مبتنی‌بر موبایل (خواجه‌احمدی و همکاران، ۱۳۹۵) پاسخ دادند. برای تحلیل داده‌ها ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۲ و AMOS نسخهٔ ۲۲ به‌کار رفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، رابطهٔ مستقیم خودپنداره با اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی در بستر موبایل (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۴۷-=β) و رابطهٔ مستقیم اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی در بستر موبایل با رفتارهای پرخطر (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۴۱=β) معنا‌دار بود؛ همچنین مسیر غیرمستقیم خودپنداره به رفتارهای پرخطر ازطریق متغیر میانجی اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی معنادار بود (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۱۹۶-=β). شاخص‌های نکویی برازش از برازش مطلوب الگوی پژوهش با داده‌های گردآوری‌شده حمایت کردند (۳٫۱۷=X²/df، ۰٫۹۸=CFI، ۰٫۹۸=GFI، ، ۰٫۹۵=AGFI، ۰٫۰۶۶=RMSEA).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش نتیجه گرفته می‌شود که اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی در بستر موبایل تأثیر خودپنداره را بر رفتارهای پرخطر میانجی‌گری می‌کند. تقویت خودپندارهٔ مثبت، احتمال اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی در بستر موبایل را کاهش می‌دهد و درنتیجه گرایش ‌به رفتارهای پرخطر را در نوجوانان کم می‌کند.

احد بابازاده, توکل موسی زاده, سمیه تکلوی

زمینه و هدف: شادکامی، حالتی عاطفی مثبت است که با خشنودی، لذت و خرسندی مشخص می‌شود و در دخترای فراری و بدسرپرست دستخوش تغییر می‌شود. هدف این پژوهش مقایسهٔ اثربخشی معنادرمانی و درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر شادکامی دختران فراری و بدسرپرست سازمان بهزیستی بود.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون چندگروهی بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی دختران فراری و بدسرپرست سازمان بهزیستی در مراکز نگهداری شهر تهران در نیمۀ اول سال ۱۳۹۹ تشکیل دادند. از بین افراد واجد شرایط داوطلب تعداد شصت نفر به‌روش نمونه‌گیری دردسترس وارد مطالعه شدند. سپس در سه گروه بیست‌نفری (آموزش معنادرمانی، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد، گواه) به‌صورت تصادفی ساده قرار گرفتند. ابزار پژوهش، پرسشنامهٔ شادکامی اکسفورد (آرگیل و همکاران، ۱۹۸۹) بود. صرفاً گروه معنادرمانی در هشت جلسهٔ نوددقیقه‌ای به‌صورت هفتگی این درمان را براساس پکیج درمانی/آموزشی معنادرمانی طرح شولنبرگ و همکاران (۲۰۱۰) و گروه درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد در ده جلسهٔ نوددقیقه‌ای به‌صورت هفتگی این درمان را براساس پکیج درمانی/آموزشی هیز و استروسال (۲۰۰۴) دریافت کردند. داده‌ها با آزمون‌های کای‌دو و تحلیل واریانس، روش تحلیل کوواریانس تک‌متغیره (آنکوا) و آزمون تعقیبی بونفرونی با استفاده از نرم‌‌افزار آماری SPSS نسخهٔ ۲۲ در سطح معناداری ۰٫۰۱ تجزیه‌و‌تحلیل شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، بین سه گروه معنادرمانی، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد و گواه در متغیر شادکامی تفاوت معنادار وجود داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ به‌طوری‌که معنادرمانی و درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد موجب افزایش شادکامی در گروه‌های آزمایش در مقایسه با گروه گواه شدند. همچنین بین میانگین متغیر شادکامی گروه معنادرمانی با گروه درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های پژوهش، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد و معنادرمانی، هردو بر شادکامی دختران فراری و بدسرپرست سازمان بهزیستی اثربخشی دارند؛ اما اثربخشی معنادرمانی بر شادکامی این دختران به‌طور معناداری بیشتر از درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد است.