مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

زهرا نقی زاده, رخساره بادامی

مجید محمود علیلو, زینب خانجانی, نگار علیزاده

فریسا نعیمی فروتنی نژاد, کمال رهبری منش, فریبا البرزی, شیدا خوانساری

زمینه و هدف: سلامت روانی متغیر مهمی است که تحت‌تأثیر عوامل بسیار زیادی ازجمله محیط قرار دارد. این مطالعه باهدف تحلیل مجتمع‌های مسکونی براساس مؤلفه‌های کالبدی مؤثر بر سلامت روانی ساکنان صورت گرفت.
روش‌بررسی: تحقیق حاضر برمبنای روش توصیفی-تحلیلی بود. گردآوری اطلاعات در مرحلهٔ اول، در بستر مطالعات کتابخانه‌ای و با استفاده از روش مروری متون و منابع و در مرحلهٔ دوم به‌‌کمک چک‌لیست محقق‌ساخته براساس مطالعات انجام‌شده دربارهٔ مؤلفه‌های کالبدی تأثیرگذار بر سلامت روانی در کشورهای مختلف جهان بود. در مرحله‌ٔ آخر نیز ‌توسط ابزار مشاهده و به‌صورت میدانی و مقایسه‌ای و درصد فراوانی میزان انطباق وضع موجود مجتمع‌های مسکونی با چک‌لیست محقق‌ساخته ارزیابی شد.
یافته‌ها: تحلیل معماری سه مجتمع‌ مسکونی نشان ‌داد، مؤلفه‌های کالبدی مؤثر بر سلامت روان نما، تراکم، فضای باز و نیمه‌باز واحدهای مسکونی در این سه مجتمع به‌درستی رعایت نشده است. بر این اساس هشت معیار مؤثر در سلامت روانی شامل حجم و سطح، بازشوها، اندازهٔ تراکم اجتماع و همسایگی، تنوع بصری، تنوع امکانات خدماتی، موقعیت امکانات خدماتی، سلسله‌مراتب فضایی و تناسب فضاها در ۶۶درصد از مجتمع‌ها رعایت نشده و دو معیار از بیست معیار طراحی مؤثر در سلامت روانی شامل تزئینات و جزئیات رنگ و نیز رنگ فضا در ۱۰۰درصد از مجتمع‌ها اصلاً رعایت نشده است. همچنین معیار سازمان‌دهی فضاهای عمومی در ۱۰۰درصد از مجتمع‌ها نسبتاً رعایت شده است.
نتیجه‌گیری: بررسی نمونه‌های موردی مجتمع‌های مسکونی در منطقهٔ چهار شهر تهران مشخص کرد که این مجموعه‌ها دارای شرایط نسبتاً نامناسبی از نظر رعایت الگوهای معرفی‌شده در مطالعه هستند؛ بنابراین چک‌لیست استخراج‌شده می‌تواند منبع مناسبی برای طراحان معرفی شود.

لیلا طورانی, پرویز شریفی درامدی, نورعلی فرخی

زمینه و هدف: افرادی که در مراکز بهزیستی زندگی می‌کنند به‌طور معمول دارای تجربهٔ سلامت روانی کمتری درمقایسه با افراد عادی هستند. هدف از مطالعهٔ حاضر اثربخشی درمان روان‌پویشی کوتاه‌مدت فشرده بر افسردگی و اضطراب نوجوانان بی‌سرپرست ساکن در مراکز سازمان بهزیستی بود.
روش‌بررسی: این پژوهش از نوع شبه‌آزمایشی بود که با طرح پژوهشی پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه انجام گرفت. جامعهٔ آماری در این پژوهش تمامی نوجوانان پسر ساکن در مراکز بهزیستی فیاض‌بخش و شهید قدوسی در سال ۹۷-۱۳۹۶ در تهران بودند. از بین آن‌ها سی نفر به‌صورت دردسترس انتخاب شده و در دو گروه گواه و آزمایش به‌طور تصادفی تخصیص یافتند. نمونه‌گیری در این تحقیق به‌روش دردسترس بود. جهت جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامهٔ افسردگی بک ۲ (۱۹۷۲) و پرسشنامهٔ اضطراب بک (۱۹۹۰) استفاده شد. مداخلهٔ روان‌پویشی کوتاه‌مدت بیست جلسهٔ ۶۰دقیقه‌ای براساس پروتکل دوانلو ( ۱۹۹۵) صورت گرفت. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل کوواریانس چندمتغیره با نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ در سطح معناداری ۰٫۰۵ استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره نشان داد که درمان روان‌پویشی کوتاه‌مدت باعث کاهش اکثر مؤلفه‌های افسردگی (۰٫۰۱۸=p) و اضطراب (۰٫۰۱۳=p) در پس‌آزمون گروه آزمایش شده است.
نتیجه‌گیری: باتوجه به نتایج به‌دست‌آمده روان‌پویشی کوتاه‌مدت فشرده می‌تواند برای ارتقای سلامتی در نوجوانان بی‌سرپرست استفاده شود.

افسانه عزیزیان, پرویز شریفی درآمدی

سروناز انوشه, فرهاد قدیری, شهاب پروین پور, رسول یاعلی

ابراهیم برادری, صادق کثیر, کاظم امانی, عباس صنوبر

ندا شاهواروقی فراهانی, پیمان مام شریفی, مارال حسن لاریجانی, زهرا دهقانی احمدآباد, مریم بیطرفان, رضا ملایری

زمینه و هدف: مراقبت تسکینی رویکردی جامع شامل مدیریت و مراقبت از نیازهای جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی جهت ارتقا و حفظ کیفیت زندگی افرادی با بیماری‌های پیشرفته و خانوادهٔ آنان است که سرطان نیز ازجملهٔ آن‌ها به‌شمار می‌رود؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر به‌منظور بررسی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته، مراجعه‌کننده به بخش مراقبت تسکینی و پیش‌بینی آن براساس اضطراب و افسردگی اجرا شد.
روش‌بررسی: این پژوهش از نوع مقطعی‌ و همبستگی بود. تعداد ۱۵۰ نفر از بیمارانی که از مهر تا آذر ۱۳۹۷ به بخش طب تسکینی بیمارستان فیروزگر تهران مراجعه کردند، به‌روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شده و تحت مطالعه قرار گرفتند. برای گردآوری داده‌ها، پرسشنامهٔ کیفیت زندگی مک‌گیل (۱۹۹۵) و پرسشنامهٔ اضطراب و افسردگی بیمارستانی زیگموند و اسنیت (۱۹۸۳) به‌کار رفت. داده‌ها با استفاده از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه بررسی و آزمون شد (۰٫۰۵<p).
یافته‌ها: نتایج حاصل از انجام این پژوهش نشان داد که بین اضطراب (۰٫۰۱>p و ۰٫۳۳-=r) و افسردگی (۰٫۰۱>p و ۰٫۳۷-=r) با کیفیت زندگی شرکت‌کنندگان رابطهٔ منفی معناداری وجود دارد. همچنین، اضطراب (۰٫۰۰۲=p و ۰٫۲۴۸- =B) و افسردگی (۰٫۰۰۱˂p و ۰٫۲۹۸- =B) توانسته‌اند ۱۹درصد از واریانس متغیر ملاک یعنی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته را پیش‌بینی کنند.
نتیجه‌گیری: باتوجه به نتایج مطالعه، بیماران مراجعه‌کننده به بخش مراقبت تسکینی دارای کیفیت زندگی نسبتاً ضعیفی هستند و اضطراب و افسردگی قادر به پیش‌بینی کیفیت زندگی آ‌نان است؛ بنابراین، ارزیابی و سنجش سطح علائم روان‌شناختی ازجمله اضطراب و افسردگی و اقدامات روان‌درمانی مناسب جهت کاهش آن‌ها می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم موجب بهبود کیفیت زندگی بیماران شود.

میترا قدیمی نوران, عبدلله شفیع آبادی, آناهیتا خدابخشی کولایی, محمد عسگری

الهام فرجی, نادر منیرپور, ناصر گودرزی, ارسیا تقوا

زمینه ‌و‌ هدف: اسکیزوفرنی اختلالی است که باوجود آنکه درصد کمی از افراد جامعه را مبتلا می‌کند، خسارات هنگفتی به‌بار می‌آورد. هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل ساختاری شدت علائم مثبت بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی براساس روابط موضوعی، واقعیت‌سنجی و کارکرد خانواده بود.
روش‌بررسی: مطالعهٔ حاضر به‌روش همبستگی و از نوع مدل‌سازی معادلات ساختاری انجام شد. جامعهٔ آماری شامل ۲۵۰ نفر از بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان ۵۰۵ شهر تهران در سال ۱۳۹۸ بود که با استفاده از نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. شرکت‌کنندگان به مقیاس کارکرد خانواده (اپستاین و همکاران، ۱۹۸۳)، پرسشنامۀ روابط موضوعی و واقعیت‌سنجی بل (بل و همکاران، ۱۹۸۶) و مقیاس علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی (کی و همکاران، ۱۹۸7) پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از مدل‌یابی معادلات ساختاری با نرم‌افزارهای آماری SPSS نسخهٔ ۲۲ و AMOS نسخۀ ۲۲ تحلیل شدند. سطح معناداری آزمون‌ها در این پژوهش، ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که ضریب مسیر مستقیم بین روابط موضوعی بر شدت علائم‌ مثبت (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۳=β( مثبت ‌و معنادار است و ضرایب مسیر بین کارکرد خانواده بر شدت علائم‌ مثبت (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۴۴=β( و بین روابط موضوعی بر واقعیت‌سنجی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۲=β( مثبت و معنادار است. همچنین ضرایب مسیر بین کارکرد خانواده بر واقعیت‌سنجی (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۴-=β( و بین واقعیت‌سنجی بر شدت علائم‌ مثبت (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۹-=β( منفی ‌و معنادار است. درنهایت، ضریب مسیر غیرمستقیم بین روابط موضوعی بر شدت علائم مثبت (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۴۵=β( مثبت ‌و معنادار است. شاخص‌های نکویی برازش محاسبه‌شدهٔ روابط بین شدت علائم مثبت، روابط موضوعی، واقعیت‌سنجی و کارکرد خانواده نشان داد که واقعیت‌سنجی، رابطهٔ بین روابط موضوعی و کارکرد خانواده را با علائم‌ مثبت اسکیزوفرنی میانجیگری می‌کند (۰٫۸۹=AGFI، ۰٫۰۶۶=RMSEA).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های این پژوهش می‌توان گفت که روابط موضوعی و کارکرد خانواده با نقش میانجی واقعیت‌سنجی می‌توانند مدل مطلوبی برای پیش‌بینی شدت علائم مثبت باشند که می‌توان در سطوح درمانی از این مدل استفاده کرد.