مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

رقیه رئیسیان امیری, جمال صادقی, طهمورث آقاجانی هشتچین, حسین دایی زاده

چکیده
زمینه و هدف: از مسائل مهم درزمینهٔ روان‌شناسی تربیتی، عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان است. پژوهش حاضر باهدف مدل‌سازی روابط ساختاری سازگاری زناشویی والدین با عملکرد تحصیلی با میانجیگری سلامت عمومی در دانش‌آموزان دورۀ متوسطه انجام شد.
روش‌بررسی: روش این پژوهش از نوع تحلیلی‌همبستگی مبتنی‌بر روش مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری را دانش‌آموزان دورهٔ متوسطۀ دوم در مدارس دولتی شهر بابل در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تشکیل دادند که به‌روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای، ۲۹۰ نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها، مقیاس سازگاری زناشویی (اسپانیر، ۱۹۷۶) و پرسش‌نامهٔ سلامت عمومی (گلدبرگ و هیلر، ۱۹۷۹) و برای سنجش عملکرد تحصیلی از نمرهٔ معدل نیم‌سال اول سال تحصیلی دانش‌آموزان استفاده شد. تحلیل داده‌ها در سطح معناداری ۰٫۰۵ با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و مدل‌سازی معادلات ساختاری، در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۳ و AMOS نسخهٔ ۲۲ صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، اثر مستقیم سازگاری زناشویی بر عملکرد تحصیلی (۰٫۲۴۱=β و ۰٫۰۲۸=p) و سلامت عمومی (۰٫۳۲۷-=β و ۰٫۰۴۱=p) و همچنین اثر مستقیم سلامت عمومی بر عملکرد تحصیلی (۰٫۵۷۰-=β و ۰٫۰۳۸=p) معنادار بود؛ ازطرفی اثر غیرمستقیم سازگاری زناشویی والدین بر عملکرد تحصیلی با میانجیگری سلامت عمومی معنادار بود (۰٫۰۰۱=p، ۰٫۵۷۰-=β) مقادیر شاخص‌های نکویی برازش حاکی‌از برازش مناسب مدل بود (۰٫۹۹۹GFI= و ۰٫۹۹۳AGFI= و ۰٫۹۹۷CFI= و ۲٫۶۷۵=X²/df و ۰٫۹۹۸NFI= و ۰٫۰۳۹RMSEA=).
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش مشخص کرد، سازگاری زناشویی والدین با میانجیگری سلامت عمومی بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد.
 

الهه باقری, کورش گودرزی, مهدی روزبهانی, کیوان کاکابرایی

چکیده
زمینه و هدف: اضطراب اجتماعی از اختلالات شایع‌تر اضطرابی است که می‌تواند منجربه علائم شناختی و عاطفی و رفتاری در فرد شود؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی درمان فراشناختی و درمان راه‌حل‌محور و تمرینات استقامتی بر مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان دختر با اختلال اضطراب اجتماعی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه و پیگیری یک‌ماهه بود. جامعهٔ آماری را دانش‌آموزان دختر مقطع (دورۀ) دوم متوسطهٔ نواحی سه‌گانهٔ آموزش‌وپرورش شهر کرمانشاه در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تشکیل دادند. از این جامعه شصت نفر به‌صورت دردسترس و باتوجه به ملاک‌های ورود به مطالعه انتخاب شدند و به‌‌طور تصادفی در چهار گروه پانزده‌نفری (سه آزمایش و یک گواه) قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش‌نامهٔ اضطراب اجتماعی (کانور و همکاران، ۲۰۰۰) و پرسش‌نامهٔ مهارت‌های اجتماعی نوجوانان (ایندربیتزن و فوستر، ۱۹۹۲) بود. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ با روش آماری تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ صورت گرفت.
یافته‌ها: در مراحل پس‌آزمون و پیگیری، هر سه درمان موجب افزایش رفتار اجتماعی مطلوب و کاهش رفتار اجتماعی نامطلوب دانش‌آموزان دختر با اختلال اضطراب اجتماعی شد (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین بین سه درمان، در پس‌آزمون متغیر رفتار اجتماعی مطلوب، درمان راه‌حل‌محور درمقایسه با تمرینات استقامتی اثربخش‌تر بود (۰٫۰۰۱>p). در پس‌آزمون متغیر رفتار اجتماعی نامطلوب نیز درمان راه‌حل‌محور درمقایسه با تمرینات استقامتی (۰٫۰۲۱=p) و در پیگیری متغیر رفتار اجتماعی نامطلوب، درمان فراشناختی (۰٫۰۰۸=p) و درمان راه‌حل‌محور (۰٫۰۰۱>p) درمقایسه با تمرینات استقامتی اثربخش‌تر بود.
نتیجه‌گیری: نتایج مشخص کرد، هر سه الگوی درمانی می‌تواند در نمونهٔ بالینی ایرانی به‌کار رود؛ اما درمان راه‌حل‌محور در رفتار اجتماعی مطلوب درمقایسه با تمرینات استقامتی اثربخش‌تر است؛ به‌علاوه این درمان در رفتار اجتماعی نامطلوب درمقایسه با دو درمان فراشناختی و تمرینات استقامتی اثربخشی بیشتری دارد.

نعمان مرادی زاده, محمود شیخ, فضل الله باقرزاده, داود حومینیان

چکیده
زمینه و هدف: نقص توجه و بیش‌فعالی دو علامت اولیه در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی است. باتوجه به توسعهٔ روش‌های جدید برای کاهش آسیب‌های کودکان در این جمعیت، پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر تحریک قشر پشتی‌جانبی پیش‌پیشانی مغز و مقایسهٔ آن با برنامهٔ ذهن‌آگاهی بر توجه و بیش‌فعالی در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر از نوع نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری بود. جامعهٔ آماری را کودکان ۷تا۱۰سالهٔ مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی‏ مراجعه‌کننده به کلینیک روان‌پزشکی کودکان در کرمانشاه تشکیل دادند.‏ درمجموع ۴۵ کودک ۷تا۱۰سالهٔ مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی داوطلب واجد شرایط در مطالعه وارد شدند و به‌طور تصادفی در سه گروه تحریک قشر پشتی‌جانبی پیش‌پیشانی و تمرین ذهن‌آگاهی و تحریک ساختگی قرار گرفتند. در پیش‌آزمون والدین مقیاس درجه‌بندی سوانسون، نولان و پلهام (سوانسون و همکاران، ۱۹۸۰) را‏ تکمیل کردند. اجرای مداخلات در پانزده جلسه بود که گروه‌های تمرینی به مداخلات مدنظر پرداختند. بلافاصله بعد از جلسهٔ پانزدهم، پس‌آزمون و پیگیری در دو دورهٔ یک‌ماهه و شش‌ماهه انجام گرفت. داده‌ها بااستفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری تکراری و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ در سطح معناداری ۰٫۰۵ تحلیل شد.
یافته‌‌ها: اثر اصلی زمان و اثر اصلی گروه بر نقص توجه و بیش‌فعالی معنادار بود (۰٫۰۰۱≥p). نتایج آزمون تعقیبی نشان داد، در هر دو گروه مداخله‌ای، نمرات نقص توجه و بیش‌فعالی در پس‌آزمون و پیگیری کاهش معناداری درمقایسه با پیش‌آزمون داشت (۰٫۰۰۱≥p). این کاهش به‌طور معناداری در گروه تحریک الکتریکی مستقیم فراجمجمه‌ای مغز بیشتر از گروه برنامهٔ ذهن‌آگاهی بود (۰٫۰۰۱≥p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، تحریک الکتریکی مستقیم فراجمجمه‌ای مغز در ناحیهٔ قشر پشتی‌جانبی پیش‌پیشانی مغز درمقایسه با برنامهٔ ذهن‌آگاهی در بهبود علائم نقص توجه و بیش‌فعالی و ماندگاری آن‌ها برتری دارد.

بهنوش الهی, بهرام بختیاری سعید, کاظم شریعت نیا, معصومه دامغانی میر محله

چکیده
زمینه و هدف: اختلال نارسایی توجه/فزون‌کنشی اختلال شایع‌تر روان‌پزشکی در کودکان و نوجوانان است که بر جنبه‌های شناختی و رفتاری کودکان مبتلا اثر سوء دارد؛ ازاین‌رو، پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای و بازی‌درمانی مبتنی‌بر رویکرد شناختی‌رفتاری بر بازداری رفتاری در کودکان مبتلا به نارسایی توجه/فزون‌کنشی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را کودکان ۷تا۱۳ سال تشکیل دادند که در سال ۱۴۰۱ به مراکز روان‌شناسی و روان‌‌پزشکی استان گلستان مراجعه کردند. حجم نمونه بااستفاده از شیوهٔ نمونه‌گیری خوشه‌ای شصت نفر داوطلب واجد شرایط بود. آزمودنی‌ها در سه گروه بیست‌نفره (گروه توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای، گروه بازی‌درمانی مبتنی‌بر رویکرد شناختی‌رفتاری، گروه گواه) وارد مطالعه شدند. ابزارهای گردآوری داده‌های پژوهش مصاحبهٔ بالینی و مقیاس مشکلات رفتاری کودکان کانرز (کانرز، ۱۹۹۰) و تکلیف رایانه‌ای برو/نرو (هافمن و همکاران، ۱۹۸۴) بود. تحلیل داده‌ها با ثبت در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ براساس روش آمار استنباطی (آزمون تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی شفه) در سطح معناداری ۰٫۰۵ انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، نمرات متغیر بازداری رفتاری در کودکان مبتلا به نارسایی‌توجه/فزون‌کنشی بین دو گروه توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای و بازی‌درمانی مبتنی‌بر رویکرد شناختی‌رفتاری تفاوت معنادار داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین بازی‌درمانی مبتنی‌بر رویکرد شناختی‌رفتاری درمقایسه با توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای مؤثرتر بود (۰٫۰۳۷=p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، بازداری رفتاری کودکان مبتلا به نارسایی‌توجه/فزون‌کنشی ازطریق رویکرد بازی‌درمانی شناختی‌رفتاری، بهتر بهبود می‌یابد. پیشنهاد می‌شود شناسایی سایر ناراحتی‌های روان‌شناختی و رفتارهای ناسازگارانهٔ کودکان مبتلا به نارسایی‌توجه/فزون‌کنشی ازطریق این رویکرد صورت گیرد.  

حسام الدین مهدوی, عبدالحسن فرهنگی, هوشنگ جدیدی

چکیده
زمینه و هدف: ریشهٔ مشکلات زناشویی و راه‌های برطرف‌کردن آن، تنها مربوط به یکی از زوجین نیست؛ بنابراین پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ گاتمن با زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ انتخاب بر اضطراب دلبستگی زوجین انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری سه‌ماهه همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی زوجین مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره‌ٔ جنسی نجات در شهر تهران در سال ۱۴۰۲ تشکیل دادند. از میان آن‌ها ۴۵ زوج داوطلب واجد شرایط، وارد مطالعه شدند و با همگن‌سازی سن و مدت‌زمان شروع زندگی مشترک، در دو گروه‌ آزمایش و یک گروه گواه قرار گرفتند. شرکت‌کننده‌ها به پرسش‌نامهٔ تجدیدنظرشدۀ تجارب در روابط نزدیک بزرگسالان (برنان و همکاران، ۱۹۹۸) پاسخ دادند. به‌منظور تحلیل داده‌ها از آزمون‌های تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح معناداری ۰٫۰۵ به‌کمک نرم‌افزار SPSS استفاده شد.
یافته‌ها: اثر گروه و اثر زمان و اثر متقابل گروه و زمان بر متغیر اضطراب دلبستگی معنادار به‌دست آمد (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین نتایج حاکی‌از تفاوت معنادار میانگین نمرات زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ گاتمن و زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ انتخاب با یکدیگر (۰٫۰۴۴=p) و با گروه گواه (۰٫۰۳۳p=) و (۰٫۰۴۵=p) در متغیر اضطراب دلبستگی بود. در دو گروه‌ آزمایش، تفاوت معناداری در میانگین‌ نمرات اضطراب دلبستگی در پیش‌آزمون با پس‌آزمون و پیگیری وجود داشت (۰٫۰۰۱=p)؛ اما تفاوت معناداری بین پس‌آزمون و پیگیری در دو گروه آزمایش مشاهده نشد که ماندگاری اثربخشی هر دو رویکرد زوج‌درمانی را در پیگیری نشان داد (۰٫۰۵<p).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ گاتمن درمقایسه با زوج‌درمانی مبتنی‌بر نظریهٔ انتخاب بر کاهش اضطراب دلبستگی اثربخش‌تر است؛ بنابراین، استفاده از این برنامه به‌عنوان رویکردی پیشگیری‌کننده از مشکلات زوجین پیشنهاد می‌شود.

شیوا علینقی‌لو, رسول روشن چسلی, محمدرضا نائینیان, حجت الله فراهانی

چکیده
زمینه و هدف: شواهد پژوهشی حاکی‌از آن است که اختلال اضطراب فراگیر از مشکلات اصلی‌تر روان‌شناختی در سراسر جهان قلمداد می‌شود. پژوهش حاضر باهدف بررسی پایایی و اعتبار فرم کوتاه پرسش‌نامهٔ رفتارهای ایمنی در افراد ۲۰تا۴۵سالهٔ ایرانی مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر توسعهٔ ابزار به‌روش توصیفی‌تحلیلی بود. جامعهٔ آماری را تمامی افراد ۲۰تا۴۵سالهٔ مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر مراجعه‌کننده به کلینیک‌های روان‌شناسی شهر تهران تشکیل دادند که دارای حداقل تحصیلات دیپلم بودند. درنهایت، از بین این افراد ۱۰۱ نفر به‌شیوهٔ نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند و تمامی آن‌ها پرسش‌نامه‌های مربوط را تکمیل کردند. به‌منظور بررسی اعتبار سازه، روش تحلیل عاملی تأییدی به‌کار رفت. برای بررسی اعتبار هم‌گرا از ضریب همبستگی پیرسون بین پرسش‌نامهٔ رفتارهای ایمنی اختلال اضطراب فراگیر (فرم کوتاه) (هبرت و داگاس، ۲۰۱۳) و پرسش‌نامهٔ اضطراب بک (بک و همکاران، ۱۹۹۰)، استفاده شد. همچنین به‌منظور بررسی اعتبار واگرا، ضریب همبستگی پیرسون بین پرسش‌نامهٔ رفتارهای ایمنی اختلال اضطراب فراگیر (فرم کوتاه) (هبرت و داگاس، ۲۰۱۳) و پرسش‌نامهٔ کیفیت زندگی سازمانی بهداشت جهانی (گروهی از کارشناسان سازمان جهانی بهداشت، ۱۹۹۶) به‌کار رفت. برای سنجش پایایی ابزار چهل نفر از ۱۰۱ شرکت‌کنندهٔ اولیه به‌طور تصادفی انتخاب شدند و به‌فاصلهٔ چهار هفته مجدد پرسش‌نامهٔ رفتارهای ایمنی را تکمیل کردند. برای تفسیر نتایج از دو روش مرسوم آلفای کرونباخ و ضریب بازآزمایی استفاده شد. به‌منظور سنجش همسانی درونی، ضریب آلفای کرونباخ به‌کار رفت. سطح معناداری آزمون‌ها برابر ۰٫۰۱ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، این پرسش‌نامه از آلفای کرونباخ مناسبی (۰٫۸۱) برخوردار است و ضریب پایایی آن براساس دو بار اجرای آزمون، مناسب (۰٫۸۳) ارزیابی می‌شود. بررسی اعتبار پرسش‌نامه مشخص کرد، بین پرسش‌نامهٔ رفتارهای ایمنی افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (فرم کوتاه) (هبرت و داگاس، ۲۰۱۳) با پرسش‌نامهٔ اضطراب بک (بک و همکاران، ۱۹۹۰) رابطهٔ مستقیم و همبستگی مثبت معنادار وجود دارد که بیانگر اعتبار هم‌گرای مناسب این پرسش‌نامه است (۰٫۴۸=r و ۰٫۰۰۱>p)؛ به‌علاوه بین پرسش‌نامهٔ رفتارهای ایمنی افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (فرم کوتاه) (هبرت و داگاس، ۲۰۱۳) با پرسش‌نامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (گروهی از کارشناسان سازمان جهانی بهداشت، ۱۹۹۶) و ابعاد آن، رابطهٔ معکوس و همبستگی منفی معنادار مشاهده می‌شود که نمایانگر اعتبار واگرای مناسب این پرسش‌نامه است (۰٫۶۶-=r و ۰٫۰۰۱>p). همچنین، تحلیل عاملی پرسش‌نامهٔ رفتارهای ایمنی افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (فرم کوتاه) (هبرت و داگاس، ۲۰۱۳) نشان‌دهندهٔ برازش پذیرفتنی و مناسب مدل و سازگاری آن با داده‌های جمع‌آوری‌شده است (۰٫۸۰AGFI=، ۰٫۸۱GFI=، ۰٫۹۶CFI=).
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان گفت، پرسش‌نامهٔ رفتارهای ایمنی افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (فرم کوتاه) (هبرت و داگاس، ۲۰۱۳) از اعتبار و پایایی مناسبی در نمونه‌های ایرانی برخوردار است.

زینب عربلو, علی صادقی سیاح

چکیده
هدف: بیش‌فعالی در کودکان، امری بسیار شایع و با مشکلات بسیار فراوانی مواجه است. پژوهش حاضر باهدف تعیین تأثیر بازی‌درمانی مبتنی‌بر رابطهٔ والد-کودک بر میزان اعتمادبه‌نفس و پرخاشگری دانش‌آموزان پسر با اختلال کاستی توجه همراه با بیش‌فعالی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش حاضر را تمامی مادران دانش‌آموزان پسر با اختلال کاستی توجه/بیش‌فعالی دورهٔ اول ابتدایی شهر همدان در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ تشکیل دادند. از جامعهٔ آماری مذکور سی نفر داوطلب واجد شرایط وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه پانزده‌نفری آزمایش و گواه قرار گرفتند. گروه آزمایش طی ده جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای، بازی‌درمانی مبتنی‌بر رابطهٔ والد-کودک را دریافت کرد؛ اما این آموزش برای گروه گواه اجرا نشد. ابزارهای پژوهش، پروتکل بازی‌درمانی مبتنی‌بر رابطهٔ والد-کودک (لندرث و براتون، ۲۰۰۶) و سه ابزار استاندارد شامل ﻣﻘﻴﺎس درجه‌بندی ﻛﺎﻧﺮز واﻟﺪﻳﻦ (ﻓﺮم تجدیدنظرﺷﺪه) (کانرز، ۱۹۹۷)، مقیاس اعتمادبه‌نفس آیزنک (آیزنک، ۱۹۷۶) و پرسش‌نامهٔ پرخاشگری (باس و پری، ۱۹۹۲) بود. تحلیل داده‌ها در نرم‌افزار آماری SPSS نسخهٔ ۲۳ با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، بازی‌درمانی مبتنی‌بر رابطهٔ والد-کودک به‌طور معناداری بر میزان اعتمادبه‌نفس و پرخاشگری کودکان با اختلال کاستی توجه همراه با بیش‌فعالی تأثیر داشت؛ به‌طوری‌که در گروه آزمایش باعث افزایش معنادار اعتمادبه‌نفس (۰٫۰۰۱>p) و کاهش معنادار پرخاشگری (۰٫۰۰۱>p) شد. ضریب تأثیر اعتمادبه‌نفس و پرخاشگری به‌ترتیب ۰٫۸۰۴ و ۰٫۹۱۷ به‌دست آمد که نشان از تأثیر بسیار زیاد بازی‌درمانی مبتنی‌بر رابطهٔ والد-کودک بر افزایش اعتمادبه‌نفس و کاهش پرخاشگری کودکان با اختلال کاستی توجه همراه با بیش‌فعالی داشت.
نتیجه‌گیری: باتوجه به نتایج پژوهش، بازی‌درمانی مبتنی‌بر رابطهٔ والد-کودک به‌عنوان روش مناسبی برای افزایش اعتمادبه‌نفس و کاهش پرخاشگری کودکان با اختلال کاستی توجه همراه با بیش‌فعالی پیشنهاد می‌شود.

جلال شفائی, محمد بخشی‌ مشهدلو

چکیده
زمینه و هدف: با پدیدآیی روان‌شناسی مثبت‌نگر در چند دههٔ اخیر، توانمندی‌ها و ارتقای سطح سلامت افراد به‌همراه تأکید بر عملی‌کردن استعدادهای آن‌ها بسیار مدنظر قرار گرفته است. پژوهش حاضر باهدف بررسی ارتباط نگرانی و خودکارآمدی و تحمل آشفتگی با بهزیستی روانی دانش‌آموزان دوره‌های اول و دوم مقطع متوسطه با نقش واسطه‌ای امیدواری و خوش‌بینی صورت گرفت.
روش‌بررسی: روش پژوهش از نوع ‌تحلیلی‌همبستگی مبتنی‌بر مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی دانش‌آموزان دوره‌های اول و دوم مقطع متوسطه در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ شهر بیله‌سوار تشکیل دادند. مطابق نظر کلاین (۲۰۱۶) و به‌روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای، دویست نفر (صد دختر و صد پسر) به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. در این پژوهش پرسش‌نامهٔ نگرانی پن استت (میر و همکاران، ۱۹۹۰)، مقیاس خودکارآمدی (شرر و همکاران، ۱۹۸۲)، مقیاس تحمل پریشانی (سیمونز و گاهر، ۲۰۰۵)، مقیاس بهزیستی ‌روان‌شناختی (ریف، ۱۹۸۹)، پرسش‌نامۀ امید به زندگی (اشنایدر و همکاران، ۱۹۹۱) و آزمون تجدیدنظرشدۀ جهت‌گیری زندگی )شییِر و همکاران، ۱۹۹۴( به‌کار رفت. برای ‌تحلیل داده‌‌ها از ضریب همبستگی پیرسون و مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۴ و AMOS نسخهٔ ۲۴ استفاده شد. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، مسیرهای مستقیم بین نگرانی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۷۵-=β)، خودکارآمدی (۰٫۰۰۱>p و ۰٫۴۴=β)، تحمل آشفتگی (۰٫۰۰۱>p  و ۰٫۶۱=β)، امیدواری (۰٫۰۰۱>p  و ۰٫۷۵=β) و خوش‌بینی (۰٫۰۰۱>p  و ۰٫۸۱=β) با بهزیستی روان‌شناختی معنادار بود. شاخص‌های نکویی برازش از برازش مطلوب الگوی پژوهش با داده‌های گردآوری‌شده (۲٫۵۰= CMIN/df و ۰٫۹۳۹=NFI و ۰٫۹۳۲=GFI و ۰٫۹۴۱=IIF و ۰٫۹۲۷=AGFI و ۰٫۹۳۳CFI= و ۰٫۰۷۱=ًRMSEA) حمایت کردند.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش، نگرانی به‌صورت منفی و معنادار و خودکارآمدی و تحمل آشفتگی به‌صورت مثبت و معنادار بر بهزیستی روان‌شناختی مؤثر است؛ علاوه‌براین، امیدواری و خوش‌بینی بین نگرانی و خودکارآمدی و تحمل آشفتگی با بهزیستی روان‌شناختی، به‌طور مؤثر نقش واسطه‌ای ایفا می‌کنند.

مژگان نقدی, محبوبه طاهر, حکیمه آقایی, عباسعلی حسین‌خانزاده

چکیده
زمینه و هدف: با افزایش جمعیت سالمندان بحث دربارهٔ این دورهٔ زندگی و راه‌های کاهش مسائل و مشکلات پیش روی آن‌ها در این دوره، ضروری است. پژوهش حاضر باهدف مقایسهٔ اثربخشی معنادرمانی و درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر امید به زندگی سالمندان انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش نیمه‌‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعه‌ٔ آماری را تمامی سالمندان مراجعه‌کننده به خانه‌های ‌‌سلامت شهرداری تهران در شش‌ماههٔ ‌اول سال ۱۴۰۰ تشکیل دادند. ازاین‌بین ۴۵ نفر داوطلب واجد شرایط به‌شیوهٔ دردسترس وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش اول، معنادرمانی را طی ده جلسه و گروه آزمایش دوم، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد را طی هشت جلسه دریافت کرد. ابزار پژوهش پرسش‌نامهٔ امید به زندگی (اشنایدر و همکاران، ۱۹۹۱) بود. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون خی‌دو، آزمون تحلیل واریانس، روش تحلیل کوواریانس تک‌متغیری و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ در سطح معناداری ۰٫۰۵ انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، تفاوت میانگین نمرات امید به زندگی کل (۰٫۰۰۱>p) و مؤلفه‌های امید عاملی (۰٫۰۰۱>p) و امید راهبردی (۰٫۰۱۸=p) در پس‌آزمون بعد از کنترل نمرات پیش‌آزمون در سه گروه معنادار بود. نمرات کل امید به زندگی (۰٫۰۰۹=p) و مؤلفهٔ امید عاملی (۰٫۰۳۲=p) بین گروه‌های آزمایش تفاوت معنادار داشت. تنها آموزش معنادرمانی بر نمرات کل امید به زندگی (۰٫۰۰۱>p) و مؤلفه‌های امید عاملی (۰٫۰۰۱>p) و امید راهبردی (۰٫۰۰۵=p) درمقایسه با گروه گواه دارای تأثیر معناداری بود.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها، معنادرمانی درمقایسه با درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر امید به زندگی سالمندان اثربخش‌تر است و می‌توان از این رویکرد درمانی به‌‌عنوان روش مداخله‌ای مؤثر بر امید به زندگی سالمندان بهره‌مند شد.

زکیه زمانی, فرنگیس دمهری, محسن سعید منش

چکیده
زمینه و هدف: در سال‌های اخیر، میزان شیوع مشکلات روحی و روانی ناشی‌از تبعات بیماری کرونا در نوجوانان و جوانان به‌طرز چشمگیری افزایش یافته است؛ براین‌اساس پژوهش حاضر باهدف تعیین اثربخشی درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر اضطراب کرونا و اضطراب مرگ در نوجوانان دختر مبتلا به کرونا انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را تمامی نوجوانان دختر مبتلا به کرونای شهر یزد در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تشکیل دادند. سی نفر داوطلب به‌صورت دردسترس و براساس ملاک‌های ورود و خروج پژوهش وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه پانزده‌نفرهٔ آزمایش و گواه قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از مقیاس اضطراب بیماری کرونا (علی‌پور و همکاران، ۱۳۹۸) و مقیاس اضطراب مرگ (تمپلر، ۱۹۷۰) قبل و بعد از اجرای برنامه‌ٔ درمان مبتنی‌بر تعهد و پذیرش (هیز و همکاران، ۲۰۱۱) به‌دست آمد. برای گروه آزمایش، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد طی هشت جلسۀ شصت‌دقیقه‌ای، هر هفته دو جلسه اجرا شد؛ اما گروه گواه مداخله‌ای دریافت نکرد. تحلیل داده‌ها به‌روش تحلیل کوواریانس تک‌متغیره و آزمون تی مستقل در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج مشخص کرد، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر کاهش اضطراب کرونا (۰٫۰۰۱>p) و اضطراب مرگ (۰٫۰۰۱>p) نوجوانان دختر مؤثر بود. باتوجه به مقدار ضریب اتا، ۰٫۳۳۷ از واریانس اضطراب کرونا و ۰٫۴۱۷ از واریانس اضطراب مرگ مربوط به تأثیر مداخلهٔ درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بود.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر کاهش اضطراب کرونا و اضطراب مرگ تأثیر دارد؛ ازاین‌رو می‌توان از این برنامه برای توانمند‌سازی نوجوانان دختر به‌منظور کاهش اضطراب کرونا و اضطراب مرگ استفاده کرد.