مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

محدثه جعفری نسب اشکذری, محسن سعیدمنش, محمدرضا یوسفی

چکیده
زمینه و هدف: لکنت زبان، اختلالی عصبی‌روانی است که منجربه ناروانی گفتار در کودکان می‌شود. پژوهش حاضر باهدف تعیین اثربخشی درمان شناختی‌رفتاری گروهی بر عزت‌نفس کودکان ۹تا۱۲سالهٔ مبتلا به لکنت زبان انجام شد.
روش‌بررسی: روش این پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. از بین کودکان مبتلا به لکنت زبان شهر یزد، سی نفر داوطلب واجد شرایط در دامنهٔ سنی ۹تا۱۲ سال به‌صورت دردسترس انتخاب و وارد پژوهش شدند. با گمارش تصادفی پانزده نفر از افراد نمونه در گروه مداخله و پانزده نفر در گروه گواه قرار گرفتند. آزمودنی‌ها با مقیاس عزت‌نفس روزنبرگ (روزنبرگ، ۱۹۶۵) در دو نوبت زمانی قبل و بعد از درمان مقایسه شدند. پروتکل درمانی به‌کاررفته برای هر بیمار گروه مداخله، هشت جلسهٔ شصت‌دقیقه‌ای درمان شناختی‌رفتاری گروهی طی چهار هفته بود؛ اما برای گروه گواه درمانی انجام نشد. تحلیل داده‌ها بااستفاده از تحلیل کوواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۳ صورت پذیرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، امتیاز آزمون عزت‌نفس در کودکان مبتلا به لکنت زبان در گروه مداخله و بعد از دریافت درمان درمقایسه با گروه گواه به‌طور معناداری افزایش پیدا کرد (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین براساس نتایج مربوط به اندازۀ اثر، ۵۹‌درصد از تفاوت بین گروه مداخله و گروه گواه در متغیر عزت‌نفس ناشی‌از درمان شناختی‌رفتاری بود.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش، درمان شناختی‌رفتاری گروهی را می‌توان به‌عنوان درمانی مؤثر برای بهبود عزت‌نفس در کودکان مبتلا به لکنت زبان استفاده کرد.
a

رضا متجدد, الهه عرب عامری, معصومه شجاعی

چکیده
زمینه و هدف: مشکلات حرکتی اختلال شایع‌تر در اوتیسم است؛ بنابراین مطالعهٔ حاضر با هدف مقایسۀ اثربخشی برنامۀ تمرینی اسپارک و مداخلات حرکتی مدرسه‌محور بر مهارت‌های حرکتی پایۀ کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم با عملکرد بالا انجام شد.
روش‌بررسی: پژوهش حاضر از نوع نیمه‌تجربی به‌همراه گروه گواه بود. جامعهٔ پژوهش را کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در شهر مشهد با دامنهٔ سنی ۶تا۱۰ سال تشکیل دادند که در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ در حال تحصیل بودند. از این میان ۳۶ کودک دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا به‌صورت تصادفی در یکی از گروه‌های برنامهٔ تمرینی اسپارک، برنامهٔ تمرینی مدرسه‌محور و گواه قرار گرفتند. گروه‌های تجربی به‌مدت ۲۴ جلسه به تمرینات ویژهٔ خود پرداختند و قبل و بعد از دورهٔ تمرینی از تمامی گروه‌ها آزمون اولریخ-۲ (اولریخ، ۲۰۰۰) گرفته شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح خطای ۵درصد با استفاده از نسخه‌ٔ ۲۳ نرم‌افزار SPSS صورت گرفت.
یافته‌ها: اثر زمان و اثر گروه بر مهارت‌های جابه‌جایی، کنترل شیء و تبحر حرکتی در گروه‌های اسپارک و مدرسه‌محور معنا‌دار به‌دست آمد (۰٫۰۰۱>p). نتایج بین‌گروهی در مرحلهٔ پیش‌آزمون، اختلاف معنا‌داری را در میانگین مهارت‌های جابه‌جایی، کنترل شیء و تبحر حرکتی نشان نداد (۱٫۰۰=p)؛ اما در مراحل پس‌آزمون و پیگیری، سه مهارت مذکور در گروه‌های اسپارک و مدرسه‌محور درمقایسه با گروه کنترل، افزایش معنا‌دار داشت (۰٫۰۵>p). همچنین در متغیر تبحر حرکتی، بین دو گروه مدرسه‌محور و اسپارک در مرحلهٔ پس‌آزمون تفاوت معناداری وجود داشت (۰٫۰۲۶=p).
نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش، هم تمرینات اسپارک و هم تمرینات مدرسه‌محور تأثیرات مثبتی بر رشد مهارت‌های حرکتی شامل مهارت‌های جابه‌جایی، مهارت‌های کنترل شیء و تبحر حرکتی در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم با عملکرد بالا دارند؛ اما تمرینات مدرسه‌محور در مقایسه با تمرینات اسپارک، در مرحلۀ پس‌آزمون بر تبحر حرکتی اثربخشی بیشتری دارد.

مهری امیری, پیمان حسنی ابهریان, محسن روشن پژوه

ساسان امیر کلالی, علی اکبر ثمری, سعید تیموری, علی ثاقبی

چکیده
زمینه و هدف: افراد مبتلا به بیماری میگرن مشکلات متعددی در بهزیستی روان‌شناختی دارند؛ براین‌اساس شناخت عوامل مؤثر بر بهزیستی روان‌شناختی مهم است. پژوهش حاضر باهدف مدل‌سازی بهزیستی روان‌شناختی در بیماران مبتلا به میگرن براساس کمال‌گرایی با میانجیگیری عاطفهٔ منفی انجام گرفت.
روش‌بررسی: مطالعهٔ حاضر به‌روش همبستگی و از نوع مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعهٔ آماری پژوهش را همهٔ بیماران مبتلا به میگرن شهر مشهد در سال ۱۴۰۱ تشکیل دادند که از بین آن‌ها ۲۳۶ نفر با روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها، فرم کوتاه مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف (ریف و کیز، ۱۹۹۵) و مقیاس کمال‌‌گرایی چندبُعدی (فراست و همکاران، ۱۹۹۰) و مقیاس عاطفهٔ مثبت و منفی (واتسون و همکاران، ۱۹۸۸) به‌کار رفت. تحلیل داده‌ها بااستفاده از ضریب همبستگی پیرسون و مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SPSS نسخهٔ ۲۷ و AMOS نسخهٔ ۲۴ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌‌ها در این پژوهش ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: اثر مستقیم کمال‌گرایی بر بهزیستی روان‌شناختی منفی و معنادار (۰٫۳۴۷-=β و ۰٫۰۰۱>p) و اثر مستقیم کمال‌گرایی بر عاطفهٔ منفی مثبت و معنادار (۰٫۶۳۷=β و ۰٫۰۰۱>p) بود. اثر مستقیم عاطفهٔ منفی بر بهزیستی روان‌شناختی منفی و معنادار به‌دست آمد (۰٫۴۰۱-=β و  ۰٫۰۰۱>p). همچنین اثر غیرمستقیم کمال‌گرایی بر بهزیستی روان‌شناختی به‌واسطهٔ عاطفهٔ منفی، منفی و معنادار بود (۰٫۲۵۹-=β و  ۰٫۰۰۱>p). مقادیر برآورد‌شده برای شاخص‌های نکویی برازش برابر با (۰٫۰۷=RMSEA، ۲٫۷۵=Chi-Square/df، ۰٫۹۲=GFI، ۰٫۹۰=CFI و ۰٫۹۱=IIF) بود که همگی نشان داد، مدل برازش مناسبی داشت.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش، عاطفهٔ منفی، روابط ساختاری بین کمال‌گرایی با بهزیستی روان‌شناختی را در بیماران مبتلا به میگرن میانجیگری می‌کند.

رقیه حاجی‌اسماعیل‌لو, اکبر رضایی, امیر پناه‌علی

چکیده
زمینه و هدف: هیجان‌های پیشرفت در دانش‌آموزان بر عملکرد کلاسی‌ آن‌ها تأثیر می‌گذارند. پژوهش حاضر باهدف تعیین اثربخشی آموزش ریاضی مبتنی‌بر هوش‌های چندگانهٔ گاردنر بر هیجان‌های پیشرفت ریاضی (لذت و خستگی و اضطراب) در دانش‌آموزان دختر پایهٔ ششم ابتدایی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر از نوع نیمه‌آزمایشی، با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعهٔ آماری را دانش‌آموزان دختر دورهٔ دوم ابتدایی (پایهٔ ششم) شهر تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تشکیل دادند که ازطریق نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای، چهل نفر وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه قرار گرفتند. ابزار اندازه‌گیری هیجان‌های پیشرفت ریاضی، پرسش‌نامهٔ هیجانات پیشرفت ریاضی-مقطع ابتدایی (لیچنفلد و همکاران، ۲۰۱۲) بود. گروه آزمایش در قالب یک بستهٔ آموزش ریاضی طراحی‌شده مبتنی‌بر هوش‌های چندگانه توسط محقق اول، طی هشت جلسه و هر جلسه سی دقیقه، آموزش ریاضی پایهٔ ششم را دریافت کرد؛ اما آموزش گروه گواه به‌روال متداول (با شیوهٔ سنتی) بود. تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چندمتغیری (مانکوا) در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۶ صورت گرفت. سطح معنا‌داری در آزمون‌های آماری ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، در گروه آزمایش، اجرای آموزش ریاضی مبتنی‌بر هوش‌های چندگانهٔ گاردنر بر افزایش هیجان‌های پیشرفت ریاضی مربوط به لذت در موقعیت‌های کلاس ریاضی و تکالیف خانگی ریاضی و آزمون ریاضی تأثیر معناداری داشت (۰٫۰۰۱>p)؛ همچنین در گروه آزمایش، اجرای مداخلهٔ آموزشی باعث کاهش هیجان‌های پیشرفت ریاضی مربوط به اضطراب در موقعیت‌های کلاس ریاضی و تکالیف خانگی ریاضی و آزمون ریاضی (۰٫۰۰۱>p) و کاهش هیجان‌های پیشرفت مربوط به خستگی در موقعیت‌های کلاس ریاضی و تکالیف خانگی ریاضی شد (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های پژوهش نتیجه‌گیری می‌شود، روش مداخلهٔ آموزش مبتنی‌بر هوش‌های چندگانه، در بهبود سطح هیجان‌های پیشرفت ریاضی مؤثر است.

حمیدرضا صالحی, حمیدطاهر نشاط دوست, سالار فرامرزی

چکیده
زمینه و هدف: توانایی خواندن یکی از مهارت‌های بسیار حیاتی در دنیای پیشرفتۀ امروزی است که ناتوانی در آن، به تشخیص سریع و صحیح و درمان مؤثر نیاز دارد. مطالعهٔ حاضر با هدف تعیین اثربخشی الگوی بومی غنی‌سازی ادراکی بر بهبود توانایی خواندن در کودکان نارسا‌خوان پایهٔ سوم ابتدایی شهر همدان انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. جامعه‌ٔ آماری را تمامی دانش‌آموزان پایهٔ سوم دبستان دارای نارساخوانی در شهر همدان در سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ تشکیل دادند. از میان آن‌ها پنجاه نفر با روش هدفمند به‌عنوان نمونه وارد مطالعه شدند. سپس به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه ۲۵ نفر) قرار گرفتند. افراد گروه آزمایش طی ۲۱ جلسه مداخله را دریافت کردند. در گروه‌های آزمایش و گواه در پیش‌آزمون و پس‌آزمون از پرسش‌نامۀ خواندن و نارساخوانی (نما) (کرمی‌نوری و همکاران، ۱۳۸۵) استفاده شد. به‌منظور تحلیل داده‌ها، تحلیل کوواریانس چندمتغیره در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۱ به‌کار رفت. سطح معناداری آزمون‌های آماری ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، الگوی بومی غنی‌سازی ادراکی بر بهبود توانایی خواندن در کودکان نارساخوان تأثیر معناداری داشت (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاضر مشخص کرد، الگوی بومی غنی‌سازی ادراکی بر بهبود توانایی خواندن در کودکان نارسا‌خوان مؤثر است و می‌توان از روش مذکور در برنامهٔ توان‌بخشی این کودکان استفاده کرد.

زهرا چابکی نژاد, حمید تقوی

چکیده
زمینه و هدف: تنش‌های ناشی‌از محیط کاری می‌تواند اثرات زیانباری بر شاغلان داشته باشد و نه‌تنها می‌تواند موجب فرسودگی شغلی می‌شود، بلکه بر جنبه‌های دیگر زندگی فرد نیز تأثیر می‌گذارد. پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی فرسودگی شغلی براساس تیپ شخصیتی درون‌گرا و برون‌گرا در بین کارکنان صنعت برق صورت گرفت.
روش‌بررسی: روش تحقیق از نوع همبستگی بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی کارکنان صنعت برق شهر یزد در سال ۱۳۹۸ تشکیل دادند. نمونه شامل ۱۶۰ نفر از این کارکنان بود که به‌روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش، پرسش‌نامهٔ فرسودگی شغلی (مسلش و جکسون، ۱۹۸۶) و ابعاد درون‌گرایی و برون‌گرایی پرسش‌نامهٔ تیپ شخصیتی آیزنک (آیزنک و آیزنک،  ۱۹۷۵) بود. به‌منظور تحلیل داده‌ها، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون در سطح معناداری ۰٫۰۱ ازطریق نرم‌افزار SPSS به‌کار رفت.  
یافته‌ها: نتایج نشان داد، بین تیپ شخصیتی برون‌گرا با فرسودگی شغلی چه در مردان و چه در زنان رابطهٔ معناداری وجود نداشت (۰٫۰۱<p)؛ اما بین تیپ شخصیتی درون‌گرا با فرسودگی شغلی کل (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۶۸=r) و در مردان (۰٫۰۰۴=p، ۰٫۵۱۰=r) رابطهٔ مثبت، مستقیم و معنادار دیده شد؛ اما بین تیپ شخصیتی درون‌گرا و فرسودگی شغلی در زنان رابطهٔ معناداری مشاهده نشد (۰٫۰۱<p). همچنین در برازش مدل رگرسیون در کل نمونه مشاهده شد، تیپ شخصیتی درون‌گرا به‌طور معناداری فرسودگی شغلی را پیش‌بینی‌کرد (۰٫۰۰۱>p، ۰٫۲۶۸=β) و این متغیر ۷٫۲درصد از تغییرات فرسودگی شغلی را تبیین کرد. در برازش مدل رگرسیون در مردان نیز ملاحظه شد، تیپ شخصیتی درون‌گرا به‌طور معناداری فرسودگی شغلی را پیش‌بینی‌کرد (۰٫۰۰۴=p، ۰٫۵۱۰=β) و این متغیر ۲۳درصد از تغییرات فرسودگی شغلی را تبیین کرد.
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های پژوهش، تیپ شخصیتی درون‌گرا می‌تواند به‌عنوان یکی از عوامل پیش‌بینی‌کنندۀ فرسودگی شغلی کارکنان صنعت برق شهر یزد مدنظر قرار گیرد.

فائقه عبداللهی منش, اطهره امینی, مهدیه کرهانی, محبوبه دهقانی فیروزابادی, محیا شعبان زاده, سحر فطرسی, مهدیه عابدینی, سحرالسادات صندوقساز, فاطمه فلاح تفتی, میترا کوراغلی, الهه غنی زاده, محسن سعیدمنش

چکیده
زمینه و هدف: اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی، اختلالی عصبی‌رشدی با شیوع زیاد در جوامع امروزی است. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی خانواده‌درمانی شناختی-رفتاری بر نظم‌جویی شناختی هیجان نوجوانان دارای اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی انجام شد.
روش‌بررسی: این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. از بین نوجوانان ۱۲ الی ۱۶ سال دارای علائم اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی مراجعه‏کننده به کلینیک‏های روان‌پزشکی شهر یزد، سی نفر داوطلب واجد شرایط با روش نمونه‌گیری دردسترس وارد مطالعه شدند. سپس با گمارش تصادفی پانزده نفر در گروه مداخله و پانزده نفر در گروه گواه قرار گرفتند. امتیازات متغیر نظم‌جویی شناختی هیجان بااستفاده از پرسش‌نامهٔ نظم‌جویی شناختی هیجان (گارنفسکی و کرایج، ۲۰۰۷) در دو نوبت زمانی قبل و بعد از مداخلهٔ خانواده‌درمانی شناختی-رفتاری مقایسه شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۱۷ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ بود.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، میانگین نمرات متغیر نظم‌جویی شناختی هیجان در نوجوانان دارای اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در گروه مداخله و بعد از دریافت خانواده‌درمانی شناختی-رفتاری، درمقایسه با گروه گواه به‌طور معناداری افزایش یافت (۰٫۰۰۱>p). براساس نتایج مربوط به اندازهٔ اثر، ۵۶درصد از تفاوت بین گروه مداخله و گروه گواه در نظم‌جویی شناختی هیجان، ناشی‌از اجرای خانواده‌درمانی شناختی-رفتاری بود.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش مشخص کرد، می‌توان از خانواده‌درمانی شناختی-رفتاری به‌عنوان درمانی برای بهبود نظم‌جویی شناختی هیجان در نوجوانان دارای اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی استفاده کرد.

فاطمه مدنی, پروانه علی هاشمی آشتیانی, مسعود جان بزرگی

چکیده
زمینه و هدف: اختلال وسواس فکری-عملی براساس وجود افکار ناخواسته و مزاحم و رفتارهای تکراری تشخیص داده می‌شود. یکی از درمان‌‌های اختلالات روان‌شناختی با اثربخشی تأییدشده، درمان شناختی-تحلیلی است. پژوهش حاضر باهدف تعیین اثربخشی مداخلهٔ شناختی-تحلیلی درمان وسواس به‌شیوهٔ گروهی بر احساس گناه و کارکرد شخصیت در افراد دارای نشانه‌‌های وسواس فکری-عملی انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌‌آزمایشی با طرح پیش‌‌آزمون و پس‌‌آزمون همراه با یک گروه آزمایش و یک گروه گواه بود. جامعهٔ آماری پژوهش را تمامی افراد مبتلا به وسواس فکری-عملی مراجعه‌‌کننده به کلینیک طلیعهٔ سلامت شهر تهران در سال ۱۴۰۰ تشکیل دادند. در این پژوهش، روش نمونه‌گیری دردسترس به‌کار رفت. از میان جامعهٔ آماری، سی نفر داوطلب واجد شرایط انتخاب شدند و به‌تصادف در یک گروه آزمایش و یک گروه گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. هر دو گروه در پیش‌آزمون و پس‌آزمون به پرسش‌نامه‌‌ٔ احساس گناه (کوگلر و جونز، ۱۹۹۲) و پرسش‌نامهٔ کارکرد شخصیت (جان‌بزرگی و همکاران، ۱۴۰۱) پاسخ دادند. گروه آزمایش مداخلهٔ شناختی-تحلیلی درمان وسواس را دریافت کرد؛ اما گروه گواه هیچ برنامهٔ درمانی دریافت نکرد. تحلیل داده‌‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس در نرم‌‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ صورت گرفت. سطح معناداری آزمون‌ها ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌‌ها: نتایج نشان داد، مداخلهٔ شناختی-تحلیلی درمان وسواس موجب بهبود نمرات مؤلفه‌های هویت، صمیمیت، همدلی، سایکوزگرایی، دل‌‌زدگی، عاطفه‌‌پذیری منفی و تضادورزی از متغیر کارکرد شخصیت و تمام مؤلفه‌‌های متغیر احساس گناه شامل معیارهای اخلاقی و خصیصۀ گناه و حالت گناه در افراد دارای نشانه‌‌های وسواس فکری-عملی شد (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌‌گیری: براساس نتایج پژوهش، درمان وسواس با رویکرد شناختی-تحلیلی باعث بهبود احساس گناه و کارکرد شخصیت در افراد دارای نشانه‌‌های وسواس فکری-عملی می‌شود؛ بنابراین توصیه می‌‌شود پژوهشگران و درمانگران از این روش برای بیماران خود استفاده کنند.

سحر غلامی, فرناز کشاورزی ارشدی, پروانه محمدخانی, فریبا حسنی

چکیده
زمینه و هدف: طلاق به‌منزلهٔ مهم‌ترین شاخص آشفتگی زناشویی، فقط موجب آسیب به فرایندهای روان‌شناختی زوجین نمی‌شود، بلکه به سلامت روان‌شناختی فرزندان نیز آسیب می‌رساند؛ بنابراین پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر تنظیم شناختی هیجان و خودانتقادی دختران نوجوان با تجربهٔ سوگ طلاق والدین انجام شد.
روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه گواه و دورۀ پیگیری سه‌ماهه بود. جامعهٔ آماری را تمامی نوجوانان ۱۴تا۱۶ سال دختر از خانواده‌های طلاق ساکن شهر تهران در سال ۱۳۹۸ تشکیل دادند. از این جامعه سی نفر به‌روش نمونه‌گیری هدفمند به‌عنوان نمونه وارد مطالعه شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه پانزده نفر) قرار گرفتند. ابزارهای جمع‌آوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه‌ٔ تنظیم شناختی هیجان (گارنفسکی و کرایج، ۲۰۰۶) و سیاهه‌ٔ آثار سوگ (هوگان و همکاران، ۲۰۰۱) و مقیاس سطوح خودانتقادی (تامپسون و زوروف، ۲۰۰۴) بود. گروه آزمایش هشت جلسه درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد (‌فرمن و هربرت، ۲۰۰۹) را دریافت کرد؛ اما گروه گواه در فهرست انتظار قرار گرفت. برای ‌تحلیل داده‌ها از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی سطح معناداری ۰٫۰۵ به‌کمک نرم‌افزار SPSS استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، در گروه آزمایش، تفاوت میانگین نمرات راهبردهای انطباقی و غیرانطباقی تنظیم شناختی هیجان و خودانتقادی در پیش‌آزمون-پس‌آزمون و پیش‌آزمون-پیگیری به‌لحاظ آماری معنادار بود (۰٫۰۰۱>p)؛ اما تفاوت میانگین آن‌ نمرات در پس‌آزمون-پیگیری غیرمعنادار بود (۱٫۰۰=p). همچنین تفاوت میانگین راهبردهای انطباقی و غیرانطباقی تنظیم شناختی هیجان و خودانتقادی در گروه آزمایش درمقایسه با گروه گواه به‌لحاظ آماری معنادار بود (۰٫۰۰۱>p).
نتیجه‌گیری: باتوجه به نتایح پژوهش حاضر، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد بر کاهش خودانتقادی و مؤلفه‌های غیرانطباقی تنظیم شناختی هیجان به‌طور مثبت تأثیرگذار است؛ همچنین بر افزایش مؤلفه‌های انطباقی تنظیم شناختی هیجان تأثیر مثبت و بهبوددهنده دارد؛ بنابراین، درمان مبتنی‌بر پذیرش و تعهد می‌تواند به‌عنوان روشی مداخله‌ای در فرزندان نوجوان خانواده‌های طلاق استفاده شود.